Δεκ 5, 2025 – 15:12 Κώστας Καλλωνιάτης Η ΕΠΟΧΗ
Ένα στρατηγικό λάθος των θιασωτών της άμεσης σύμπηξης συμμαχικού μετώπου και ακολούθως κυβέρνησης είναι η υπερτίμηση των κοινοβουλευτικών πρακτικών και η αντίστοιχη υποτίμηση της ενεργού συμμετοχής, στήριξης και ενοποίησης σε οργανωμένη βάση του εργατικού και λαϊκού κινήματος (βλ. “Τέσσερα στρατηγικά λάθη της μειοψηφούσας τάσης της Νέας Αριστεράς”). Γιατί η εμπειρία της διακυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ έδειξε πως όταν δεν αποκτάς οργανωμένους δεσμούς με το κίνημα και στη συνέχεια ως αξιωματική αντιπολίτευση το παραμελείς ή και το αγνοείς κιόλας, οδηγείσαι στην μία ήττα μετά την άλλη. Και γιατί σήμερα, περισσότερο από ποτέ, η Αριστερά που έχει θέσει επιτακτικά στον εαυτό της το καθήκον σχηματισμού Λαϊκού Μετώπου παραμένει μακριά από τα κινήματα.
Όμως, είναι ελληνικό αυτό το φαινόμενο ή υπάρχει μία εγγενής ιστορική αδυναμία τα Λαϊκά Μέτωπα να δυσκολεύονται να αποκτήσουν οργανικούς δεσμούς με το εργατικό και λαϊκό κίνημα ; Δυστυχώς, είναι ένα πρόβλημα που έχει εμφανιστεί ξανά και ξανά από τη δεκαετία του ’30 μέχρι τις σύγχρονες ευρωπαϊκές εμπειρίες.
Γιατί, λοιπόν, τα Λαϊκά Μέτωπα δεν αποκτούν οργανικούς δεσμούς με τα εργατικά στρώματα; Πιστεύω οι αιτίες είναι πολλές:
1. Τα Λαϊκά Μέτωπα συγκροτούνται “από τα πάνω”. Σπανίζουν οι περιπτώσεις όπου προκύπτουν από πραγματική κοινωνική ζύμωση. Συνήθως συγκροτούνται από κομματικές ηγεσίες, μέσω διαπραγματεύσεων κορυφών, και με προτεραιότητα την εκλογική αριθμητική.
Άρα χτίζονται χωρίς συμμετοχή εργατικών οργανώσεων ή λαϊκών συλλογικοτήτων. Αυτό παράγει μέτωπα που μοιάζουν περισσότερο “τεχνικά”, παρά κοινωνικά.
2. Τα Λαϊκά Μέτωπα τα συναπαρτίζουν ετερογενείς πολιτικές δυνάμεις με συνέπεια να έχουν αδύναμη ταξική γραμμή. Στα Λαϊκά Μέτωπα συμμετέχουν σοσιαλδημοκράτες, ριζοσπάστες αριστεροί, οικολόγοι, και φιλελεύθεροι δημοκρατικοί φορείς. Αυτό σημαίνει ότι η ταξική και αντικαπιταλιστική γραμμή νερώνεται, και μετριάζεται για να διατηρηθεί η ενότητα.
Το αποτέλεσμα είναι μέτωπα που δεν συνδέονται οργανικά με τα πραγματικά υλικά συμφέροντα των εργατικών στρωμάτων, γιατί δεν τολμούν να έρθουν σε ρήξη με το κεφάλαιο.
3. Η εργατική τάξη δεν κινητοποιείται από αφηρημένα σχήματα. Ο κόσμος της εργασίας θέλει λύσεις στην ακρίβεια, ασφάλεια στην εργασία, καλές δημόσιες υπηρεσίες, αύξηση μισθών, καλή δημόσια υγεία και παιδεία. Τα Λαϊκά Μέτωπα κατά κανόνα παράγουν ασαφή προγράμματα, “μίνιμουμ συμφωνίες”, θολό πολιτικό λόγο, και υπερβολικό προσανατολισμό στον αντιδεξιό/αντιφασιστικό λόγο χωρίς όμως κοινωνικό βάθος. Έτσι δεν “ακουμπάνε” πάνω στις υλικές ανάγκες και το συναίσθημα του κόσμου.
4. Τα Λαϊκά Μέτωπα στρέφονται στην εκλογική λογική απουσιάζοντας συχνά από τα πεδία αγώνα. Τα Λαϊκά Μέτωπα λειτουργούν συνήθως ως εκλογικές συμμαχίες, όχι ως κοινωνικά μπλοκ. Άρα:
• δεν συμμετέχουν δομικά στο συνδικαλιστικό κίνημα,
• δεν οργανώνουν λαϊκές επιτροπές,
• δεν έχουν παρουσία σε χώρους εργασίας,
• δεν επενδύουν στην αυτοοργάνωση.
Γίνονται έτσι μηχανισμοί εκπροσώπησης, όχι οργάνωσης των εργαζόμενων που θέλουν να εκπροσωπούν.
5. Οι εργατικές μάζες δυσπιστούν απέναντι στην “ειρήνευση” των πολιτικών δυνάμεων. Κάθε φορά που στο παρελθόν συγκροτήθηκαν Λαϊκά Μέτωπα συνδέθηκαν με συμβιβασμούς, με την ενσωμάτωση αριστερών κομμάτων, και με κυβερνητικές μετατοπίσεις προς το κέντρο. Παραδείγματα βρίσκει κανείς σε Γαλλία, Ισπανία, Λατινική Αμερική, όπως και στην Ιταλική εμπειρία. Για την εργατική τάξη αυτό σημαίνει ότι τα μέτωπα είναι ευκαιριακά, με μικρό ορίζοντα, και χωρίς δομές αγώνα ώστε να προσφέρουν αυτοπεποίθηση, ασφάλεια και σταθερότητα.
6. Τα συνδικάτα συχνά είναι υποστελεχωμένα και απομαζικοποιημένα. Όμως, χωρίς μαζικά, μαχητικά συνδικάτα δεν υπάρχει κανένας μηχανισμός για να “δέσει” ένα Λαϊκό Μέτωπο με την τάξη, δεν υπάρχει ο βασικός χώρος για πραγματική οργανική σύνδεση, και οι συμμαχίες μένουν στο επίπεδο των πολιτικών ηγεσιών. Τα Λαϊκά Μέτωπα χρειάζονται ζωντανό συνδικαλισμό που σε πολλές χώρες σήμερα απουσιάζει με ευθύνη των ίδιων των λαϊκομετωπικών συμμαχιών.
7. Η μεσαία τάξη κυριαρχεί στη σύνθεση και στο ύφος στα περισσότερα Λαϊκά Μέτωπα καθώς ο πολιτικός λόγος, οι προτεραιότητες, και οι στόχοι αντανακλούν περισσότερο τις ανησυχίες της μορφωμένης μεσαίας τάξης (δικαιώματα, θεσμικές μεταρρυθμίσεις, πολιτικός πολιτισμός), και όχι της εργατικής τάξης (μισθοί, επιβίωση, ανασφάλεια). Συνεπώς το μέτωπο μένει κοινωνικά μονομερές, και δεν “μιλά” στη βάση.
8. Τα Λαϊκά Μέτωπα έχουν ως σημαία τους τη διάσωση της αστικής δημοκρατίας, όχι τον κοινωνικό μετασχηματισμό. Ως συνέπεια, δεν έρχονται σε ρήξη με τον πυρήνα της καπιταλιστικής εξουσίας. Πολλά Λαϊκά Μέτωπα ακολουθώντας την συμβιβαστική λογική του μίνιμουμ προγράμματος:
• δεν αμφισβητούν τα ολιγοπώλια,
• δεν έρχονται σε σύγκρουση με τις τράπεζες,
• δεν βάζουν θέμα δημόσιου ελέγχου στρατηγικών τομέων,
• υιοθετούν πρόγραμμα “διαχείρισης” χαμηλών προσδοκιών και στοχεύσεων.
Ο κόσμος της εργασίας αντιλαμβάνεται αυτή τη δομική οπισθοχώρηση, με αποτέλεσμα να μην συνδέεται οργανικά.
Συμπερασματικά, τα Λαϊκά Μέτωπα αποτυγχάνουν να γίνουν οργανικά εργατικά μπλοκ γιατί (α) συγκροτούνται από τα πάνω, εκλογικά, και όχι από τα κάτω, κοινωνικά, (β) ενοποιούν κόμματα, όχι τάξεις, (γ) επιδιώκουν συναινέσεις, όχι ρήξεις. Ωστόσο, χωρίς ρήξη με την οικονομική εξουσία και χωρίς βαθιές ρίζες σε χώρους δουλειάς, γειτονιές και συνδικάτα, ένα Λαϊκό Μέτωπο δεν μπορεί να γίνει δύναμη μεταφοράς ισχύος από το Κεφάλαιο στην Εργασία, περιορίζεται σε μικροαλλαγές και καταδικάζει τελικά τον εαυτό του στην αποτυχία. Και πολύ φοβάμαι ότι, με δεδομένο το μεγάλο έλλειμμα κοινωνικής γείωσης που υπάρχει, το εγχώριο Λαϊκό Μέτωπο που “ψήνεται” με αρχηγό τον Τσίπρα και στρατηγικό στόχο… τον δημοκρατικό καπιταλισμό δεν θα αποτελέσει εξαίρεση…
About Author
