των NI Bukharin και E. Preobrazhensky: The ABC of Communism
https://www.marxists.org/archive/bukharin/works/1920/abc/intro.htm
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
ΤΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΑΣ
§ 1. Τι είναι ένα πρόγραμμα;
Κάθε κόμμα επιδιώκει συγκεκριμένους στόχους, είτε πρόκειται για κόμμα γαιοκτημόνων ή κεφαλαιοκρατών, αφενός, είτε για κόμμα εργατών ή αγροτών, αφετέρου. Κάθε κόμμα πρέπει να έχει συγκεκριμένους στόχους, γιατί διαφορετικά δεν είναι κόμμα. Αν είναι κόμμα που εκπροσωπεί τα συμφέροντα των γαιοκτημόνων, θα επιδιώκει τους στόχους των γαιοκτημόνων. Θα προσπαθεί να σφίξει τον έλεγχο των ιδιοκτητών στη γη. Να κρατά τους αγρότες σε δουλεία. Να εξασφαλίζει υψηλή τιμή για τα προϊόντα των κτημάτων των γαιοκτημόνων. Να προσλαμβάνει φθηνά εργατικά χέρια. Να εκμισθώνει τα αγροκτήματα. Αν είναι κόμμα κεφαλαιοκρατών και εργοστασίων, θα έχει επίσης τους δικούς του στόχους: να εξασφαλίζει φθηνό εργατικό δυναμικό, να κρατά τους εργάτες σε καλό δρόμο, να βρίσκει πελάτες στους οποίους μπορούν να πουληθούν τα εμπορεύματα στην υψηλότερη δυνατή τιμή, να αποκομίζει όλο και μεγαλύτερα κέρδη, για τον σκοπό αυτό να αναγκάζει τους εργάτες να εργάζονται σκληρότερα – αλλά, πάνω απ’ όλα, να διευθετεί τα πράγματα έτσι ώστε οι εργάτες να μην έχουν την τάση να επιτρέπουν στις σκέψεις τους να στρέφονται προς ιδέες μιας νέας κοινωνικής τάξης. Ας σκέφτονται οι εργάτες ότι πάντα υπήρχαν αφέντες και πάντα θα υπάρχουν αφέντες. Αυτοί είναι οι στόχοι των εργοστασιακών ιδιοκτητών. Είναι αυτονόητο ότι οι εργάτες και οι αγρότες θα έχουν εντελώς διαφορετικούς στόχους από αυτούς, δεδομένου ότι τα συμφέροντά τους είναι εντελώς διαφορετικά από αυτά των κεφαλαιοκρατών και των γαιοκτημόνων. Οι άνθρωποι έλεγαν: «Αυτό που είναι καλό για έναν Ρώσο είναι θάνατος για έναν Γερμανό». Θα ήταν, μάλιστα, πιο ακριβές να πούμε: «Αυτό που είναι καλό για έναν εργάτη είναι θάνατος για έναν γαιοκτήμονα ή κεφαλαιοκράτη». Δηλαδή, ο εργάτης έχει ορισμένα πράγματα να κάνει, ο κεφαλαιοκράτης άλλα πράγματα και ο γαιοκτήμονας άλλα. Δεν σκέφτεται όμως κάθε γαιοκτήμονας λογικά ποιος είναι ο καλύτερος τρόπος για να πάρει το τελευταίο δεκάρα από τους αγρότες. Πολλοί γαιοκτήμονες είναι μεθυσμένοι τον περισσότερο καιρό και δεν μπαίνουν καν στον κόπο να εξετάσουν τις εκθέσεις του δικαστικού επιμελητή τους. Το ίδιο συμβαίνει και στην περίπτωση των αγροτών και των εργατών. Υπάρχουν μερικοί που λένε: «Ε, λοιπόν, θα τα βγάλουμε πέρα με κάποιο τρόπο· γιατί να ασχοληθούμε; Θα συνεχίσουμε να ζούμε όπως έζησαν πάντα οι πατέρες μας». Τέτοια άτομα δεν πετυχαίνουν ποτέ τίποτα και δεν καταλαβαίνουν ούτε καν τα δικά τους συμφέροντα. Από την άλλη πλευρά, όσοι συνειδητοποιούν πώς μπορούν να υπερασπιστούν καλύτερα τα συμφέροντά τους, οργανώνονται σε ένα κόμμα. Φυσικά, η τάξη ως σύνολο δεν εισέρχεται στο κόμμα, το οποίο αποτελείται από τα καλύτερα και πιο ενεργητικά μέλη της τάξης· έτσι, όσοι εισέρχονται στο κόμμα ηγούνται των υπολοίπων. Στο Εργατικό Κόμμα (το Κόμμα των Κομμουνιστών Μπολσεβίκων) προσχωρούν οι καλύτεροι εργάτες και οι φτωχότεροι αγρότες· στο Κόμμα των Γαιοκτημόνων και των Καπιταλιστών (Καντέτ, το Κόμμα της Λαϊκής Ελευθερίας) προσχωρούν οι πιο ενεργητικοί μεταξύ των γαιοκτημόνων, των καπιταλιστών και των συνεργατών τους – δικηγόροι, καθηγητές, στρατιωτικοί αξιωματικοί κ.λπ. Κατά συνέπεια, κάθε κόμμα αποτελείται από τα πιο έξυπνα στοιχεία της τάξης στην οποία αντιστοιχεί.Για αυτόν τον λόγο, ένας γαιοκτήμονας ή κεφαλαιοκράτης που είναι μέλος ενός οργανωμένου κόμματος θα πολεμήσει τους αγρότες και τους εργάτες πολύ πιο επιτυχημένα από ό,τι αν δεν ήταν σε μια τέτοια οργάνωση. Με τον ίδιο τρόπο, ένας οργανωμένος εργάτης θα είναι σε καλύτερη θέση από έναν ανοργάνωτο εργάτη να αγωνιστεί ενάντια στους κεφαλαιοκράτες και τους γαιοκτήμονες, γιατί ο οργανωμένος εργάτης έχει σκεφτεί καλά τους στόχους και τα συμφέροντα της εργατικής τάξης, γνωρίζει πώς πρέπει να επιδιωχθούν αυτά τα συμφέροντα και έχει μάθει τον συντομότερο δρόμο.
ΟΛΟΙ ΟΙ ΣΤΟΧΟΙ ΠΟΥ ΕΠΙΔΙΩΚΕΙ ΣΤΟΧΑ ΕΝΑ ΚΟΜΜΑ ΠΟΥ ΕΚΠΡΟΣΩΠΕΙ ΤΑ ΣΥΜΦΕΡΟΝΤΑ ΤΗΣ ΤΑΞΗΣ ΤΟΥ, ΑΠΟΤΕΛΟΥΝ ΤΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΤΟΥ ΚΟΜΜΑΤΟΣ. Έτσι, στο πρόγραμμα προσδιορίζεται τι για το οποίο πρέπει να αγωνιστεί κάθε συγκεκριμένη τάξη. Στο πρόγραμμα του Κομμουνιστικού Κόμματος προσδιορίζεται τι για το οποίο πρέπει να αγωνιστούν οι εργάτες και οι φτωχότεροι αγρότες. Το πρόγραμμα είναι για κάθε κόμμα ζήτημα ύψιστης σημασίας. Από το πρόγραμμα μπορούμε πάντα να μάθουμε ποια συμφέροντα αντιπροσωπεύει το κόμμα.
§ 2. Ποιο ήταν το προηγούμενο πρόγραμμά μας;
Το παρόν πρόγραμμά μας υιοθετήθηκε από το όγδοο Συνέδριο του Κόμματος στα τέλη Μαρτίου 1919. Πριν από αυτό δεν είχαμε ένα ακριβές πρόγραμμα, γραμμένο σε χαρτί. Δεν είχαμε τίποτα άλλο παρά το παλιό πρόγραμμα που εκπονήθηκε στο δεύτερο Συνέδριο του Κόμματος το έτος 1908. Όταν καταρτίστηκε αυτό το παλιό πρόγραμμα, οι μπολσεβίκοι και οι μενσεβίκοι αποτελούσαν ένα ενιαίο κόμμα και είχαν ένα κοινό πρόγραμμα. Εκείνη την εποχή η οργάνωση της εργατικής τάξης μόλις ξεκινούσε. Υπήρχαν πολύ λίγα εργοστάσια και εργαστήρια. Οι διαφωνίες στην πραγματικότητα συνεχίζονταν για το αν θα δημιουργούνταν ποτέ εργατική τάξη στη Ρωσία. Οι «ναρόντνικοι» (οι πατέρες των σημερινών σοσιαλεπαναστατών) θεωρούσαν ότι η εργατική τάξη δεν ήταν προορισμένη να αναπτυχθεί στη Ρωσία, ότι στη χώρα μας δεν θα υπήρχε εκτεταμένη ανάπτυξη εργοστασίων και εργαστηρίων. Οι μαρξιστές – οι σοσιαλδημοκράτες, που στη συνέχεια χωρίστηκαν σε μπολσεβίκους και μενσεβίκους – υπέθεταν, από την άλλη πλευρά, ότι στη Ρωσία, όπως και αλλού, η εργατική τάξη θα συνέχιζε να αναπτύσσεται και θα αποτελούσε την κύρια δύναμη της επανάστασης. Ο χρόνος απέδειξε ότι οι απόψεις των ναρόντνικων ήταν λανθασμένες και ότι αυτές των σοσιαλδημοκρατών ήταν σωστές. Αλλά την εποχή που το πρόγραμμα των σοσιαλδημοκρατών επεξεργάστηκε το Δεύτερο Συνέδριο του Κόμματος (τόσο ο Λένιν όσο και ο Πλεχάνοφ συμμετείχαν στο έργο), η δύναμη της ρωσικής εργατικής τάξης ήταν εξαιρετικά μικρή. Γι’ αυτό κανείς δεν φανταζόταν τότε ότι θα ήταν δυνατό να ανατραπεί άμεσα η αστική τάξη. Εκείνη την εποχή η καλύτερη πολιτική φαινόταν: να σπάσει ο λαιμός του τσαρισμού, να κερδηθεί η ελευθερία του συνεταιρίζεσθαι για τους εργάτες και τους αγρότες σε συνδυασμό με όλους τους άλλους, να καθιερωθεί η οκτάωρη ημέρα εργασίας και να μειωθεί η δύναμη των γαιοκτημόνων. Κανείς δεν ονειρευόταν τότε ότι θα ήταν δυνατό να υλοποιηθεί η κυριαρχία των εργατών μια για πάντα ή να εκδιωχθεί αμέσως η αστική τάξη από τα εργοστάσια και τα εργαστήριά της. Αυτό ήταν το παλιό μας πρόγραμμα του έτους 1908.
§ 3. Γιατί ήταν απαραίτητο να καταρτιστεί ένα νέο πρόγραμμα;
Μια σημαντική περίοδος μεσολάβησε μεταξύ του 1908 και της επανάστασης του 1917, και κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου οι συνθήκες άλλαξαν ριζικά. Στη Ρωσία, η μεγάλη βιομηχανία προόδευσε με γιγάντια βήματα, και ταυτόχρονα σημειώθηκε μια μεγάλη αύξηση στον αριθμό της εργατικής τάξης. Ήδη από την επανάσταση του 1905, οι εργάτες έδειξαν τη δύναμή τους. Μέχρι την εποχή της δεύτερης επανάστασης (1917) είχε γίνει σαφές ότι η νίκη της επανάστασης μπορούσε να επιτευχθεί μόνο μέσω της νίκης της εργατικής τάξης. Αλλά το 1917 η εργατική τάξη δεν μπορούσε να είναι ικανοποιημένη με αυτό που θα μπορούσε να την ικανοποιήσει το 1905. Οι εργάτες είχαν πλέον ωριμάσει τόσο πολύ που ήταν αναπόφευκτο να απαιτήσουν την κατάληψη των εργοστασίων και των εργαστηρίων, την ανατροπή των καπιταλιστών και την εγκαθίδρυση της εργατικής κυριαρχίας. Δηλαδή, από τη διαμόρφωση του πρώτου προγράμματος, στη Ρωσία είχε συμβεί μια θεμελιώδης αλλαγή στις εσωτερικές συνθήκες. Ακόμα πιο σημαντικό είναι ότι με τον ίδιο τρόπο είχε συμβεί μια αλλαγή στις εξωτερικές συνθήκες. Το έτος 1905, επικράτησε «ειρήνη και ησυχία» σε όλη την Ευρώπη. Το 1917, κανένας νοήμων άνθρωπος δεν θα μπορούσε να μην καταλάβει ότι ο παγκόσμιος πόλεμος οδηγούσε στην παγκόσμια επανάσταση. Το 1905, η ρωσική επανάσταση ακολουθήθηκε από ένα μικρό κίνημα μεταξύ των Αυστριακών εργατών και από επαναστάσεις στις πιο καθυστερημένες χώρες της ανατολής – Περσία, Τουρκία και Κίνα. Η ρωσική επανάσταση του 1917 ακολουθείται από επαναστάσεις στη Δύση καθώς και στην Ανατολή, από επαναστάσεις στις οποίες η εργατική τάξη υψώνει τη σημαία της για την ανατροπή του καπιταλισμού. Τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό, επομένως, οι συνθήκες είναι πολύ διαφορετικές από εκείνες του 1908. Θα ήταν παράλογο για το κόμμα της εργατικής τάξης να έχει το ίδιο πρόγραμμα το 1908 και το 1917-1919, δεδομένου ότι τώρα οι συνθήκες είναι εντελώς διαφορετικές. Όταν οι μενσεβίκοι μας βρίσκουν λάθη με το σκεπτικό ότι έχουμε «αποκηρύξει» το παλιό μας πρόγραμμα και ότι με αυτόν τον τρόπο έχουμε αποκηρύξει τη διδασκαλία του Μαρξ, απαντάμε ότι η ουσία της διδασκαλίας του Μαρξ είναι να καταρτίζει προγράμματα, όχι από την εσωτερική συνείδηση, αλλά από την ίδια τη ζωή. Αν η ζωή έχει υποστεί μεγάλες αλλαγές, το πρόγραμμα δεν μπορεί να μείνει όπως ήταν. Τον χειμώνα πρέπει να φοράμε χοντρά παλτά. Στη ζέστη του καλοκαιριού μόνο ένας τρελός φοράει χοντρό παλτό. Το ίδιο ισχύει και στην πολιτική. Ο ίδιος ο Μαρξ μας δίδαξε ότι πρέπει πάντα να μελετάμε τις υπάρχουσες συνθήκες ζωής και να ενεργούμε ανάλογα. Αυτό δεν σημαίνει ότι πρέπει να αλλάζουμε τις πεποιθήσεις μας όπως μια όμορφη κυρία αλλάζει τα γάντια της. Ο πρωταρχικός στόχος της εργατικής τάξης είναι η υλοποίηση της κομμουνιστικής τάξης πραγμάτων. Αυτός ο στόχος είναι ένας μόνιμος στόχος. Είναι, ωστόσο, αυτονόητο ότι, ανάλογα με το πόσο μακριά ή κοντά στον στόχο της βρίσκεται η εργατική τάξη, θα προβάλλει διαφορετικά αιτήματα. Υπό την τσαρική κυριαρχία, οι οργανώσεις της εργατικής τάξης οδηγήθηκαν στην παρανομία και το εργατικό κόμμα διώχθηκε σαν τα μέλη του να ήταν εγκληματίες. Τώρα,Η εργατική τάξη βρίσκεται στην εξουσία και το κόμμα της είναι το κυβερνών κόμμα. Προφανώς, κανένας νοήμων άνθρωπος δεν θα μπορούσε να υποστηρίξει ακριβώς το ίδιο πρόγραμμα για το έτος 1908 και για την εποχή μας.
Έτσι, οι αλλαγές στις εσωτερικές συνθήκες της ρωσικής ζωής και οι αλλαγές στις διεθνείς συνθήκες έχουν καταστήσει απαραίτητες αλλαγές στο πρόγραμμά μας.
§ 4. Η Σημασία του προγράμματός μας.
Το νέο μας (Μόσχας) πρόγραμμα είναι το πρώτο πρόγραμμα που καταρτίστηκε από το κόμμα της εργατικής τάξης από τότε που ανέλαβε την εξουσία πριν από λίγο καιρό. Είναι επομένως απαραίτητο το κόμμα μας να ανατρέξει σε όλη την εμπειρία που έχει αποκτήσει η εργατική τάξη στη διαχείριση και την οικοδόμηση της νέας ζωής. Αυτό είναι σημαντικό, όχι μόνο για εμάς τους ίδιους, όχι μόνο για τους Ρώσους εργάτες και τους φτωχότερους αγρότες, αλλά και για τους ξένους συντρόφους μας. Γιατί από τις επιτυχίες και τις αποτυχίες μας, από τα λάθη και τις παραλείψεις μας, θα αποκτηθεί εμπειρία, όχι μόνο από εμάς, αλλά από ολόκληρο το διεθνές προλεταριάτο. Γι’ αυτό το πρόγραμμά μας περιέχει όχι μόνο αυτό που επιθυμεί να πετύχει το κόμμα μας, αλλά και αυτό που έχει σε κάποιο βαθμό πετύχει. Κάθε μέλος του κόμματός μας πρέπει να είναι εξοικειωμένο με το πρόγραμμα σε όλες του τις λεπτομέρειες. Αποτελεί τον πιο σημαντικό οδηγό για τις δραστηριότητες κάθε ομάδας και κάθε μεμονωμένου μέλους του κόμματος. Γιατί κανείς δεν μπορεί να είναι μέλος του κόμματος αν δεν έχει αποδεχτεί το πρόγραμμα, αν δεν το θεωρεί σωστό. Και κανείς δεν μπορεί να το θεωρήσει σωστό χωρίς να το γνωρίζει. Υπάρχουν φυσικά πολλά άτομα που δεν έχουν ρίξει ποτέ μια ματιά στο πρόγραμμα, αλλά που ωθούνται στις κομμουνιστικές τάξεις και ορκίζονται στον κομμουνισμό, απλώς με την ελπίδα να αρπάξουν κάποια ασήμαντη λεπτομέρεια ή να φτιάξουν τη φωλιά τους. Δεν έχουμε καμία ανάγκη από τέτοια μέλη, που δεν μπορούν να μας κάνουν τίποτα άλλο παρά κακό. Χωρίς γνώση του προγράμματος κανείς δεν μπορεί να είναι γνήσιος κομμουνιστής μπολσεβίκος. Κάθε έξυπνος Ρώσος εργάτης και φτωχός αγρότης οφείλει να εξοικειωθεί με το πρόγραμμα του κόμματός μας. Κάθε μη Ρώσος προλετάριος οφείλει να το μελετήσει, για να επωφεληθεί από την εμπειρία της ρωσικής επανάστασης.
§ 5. Ο επιστημονικός χαρακτήρας του προγράμματός μας.
Έχουμε ήδη πει ότι είναι λάθος να κατασκευάζουμε ένα πρόγραμμα από τα ίδια μας τα κεφάλια και ότι το πρόγραμμά μας πρέπει να είναι παρμένο από τη ζωή. Πριν από την εποχή του Μαρξ, όσοι εκπροσωπούσαν τα συμφέροντα της εργατικής τάξης είχαν την τάση να σχεδιάζουν φανταχτερές εικόνες ενός μελλοντικού παραδείσου, χωρίς να μπαίνουν στον κόπο να αναρωτηθούν αν αυτός ο παράδεισος θα μπορούσε ποτέ να επιτευχθεί και χωρίς να βλέπουν τον σωστό δρόμο για να ακολουθήσουν οι εργάτες και οι αγρότες. Ο Μαρξ μας δίδαξε έναν άλλο τρόπο. Εξέτασε την κακή, άδικη, βάρβαρη κοινωνική τάξη που εξακολουθεί να επικρατεί σε όλο τον κόσμο και μελέτησε τη δομή της. Ακριβώς με τον τρόπο που θα μπορούσαμε να μελετήσουμε μια μηχανή, ή, ας πούμε, ένα ρολόι, μελέτησε ο Μαρξ τη δομή της καπιταλιστικής κοινωνίας, στην οποία οι εργοστασιάρχες και οι γαιοκτήμονες κυβερνούν, ενώ οι εργάτες και οι αγρότες καταπιέζονται. Ας υποθέσουμε ότι έχουμε παρατηρήσει ότι δύο από τους τροχούς του ρολογιού μας είναι κακώς τοποθετημένοι και ότι σε κάθε επανάσταση παρεμβαίνουν όλο και περισσότερο ο ένας στις κινήσεις του άλλου. Τότε μπορούμε να προβλέψουμε ότι το ρολόι θα χαλάσει και θα σταματήσει. Αυτό που μελέτησε ο Μαρξ δεν ήταν ένα ρολόι, αλλά η καπιταλιστική κοινωνία. Το εξέτασε διεξοδικά, εξέτασε τη ζωή υπό την κυριαρχία του κεφαλαίου. Ως αποτέλεσμα των ερευνών του, ο Μαρξ αναγνώρισε πολύ καθαρά ότι ο καπιταλισμός σκάβει τον δικό του τάφο, ότι η μηχανή θα καταρρεύσει και ότι η αιτία της κατάρρευσης θα είναι η αναπόφευκτη εξέγερση των εργατών, οι οποίοι θα αναδιαμορφώσουν ολόκληρο τον κόσμο σύμφωνα με τις ανάγκες τους.
Η κύρια οδηγία του Μαρξ προς όλους τους οπαδούς του ήταν να μελετήσουν τη ζωή όπως πραγματικά είναι. Μόνο έτσι μπορεί να καταρτιστεί ένα πρακτικό πρόγραμμα. Είναι αυτονόητο, γι’ αυτό και το πρόγραμμά μας ξεκινά με μια περιγραφή του καπιταλιστικού καθεστώτος.
Το καπιταλιστικό καθεστώς έχει πλέον ανατραπεί στη Ρωσία. Αυτό που προφήτευσε ο Μαρξ εκπληρώνεται μπροστά στα μάτια μας. Η παλιά τάξη καταρρέει. Τα στέμματα πέφτουν από τα κεφάλια των βασιλιάδων και των αυτοκρατόρων. Παντού οι εργάτες προχωρούν προς την επανάσταση και προς την εγκαθίδρυση της σοβιετικής κυριαρχίας. Για να κατανοήσουμε πλήρως πώς συνέβησαν όλα αυτά, είναι απαραίτητο να είμαστε καλά εξοικειωμένοι με τη φύση του καπιταλιστικού συστήματος. Τότε θα συνειδητοποιήσουμε ότι η κατάρρευσή του ήταν αναπόφευκτη. Μόλις καταλάβουμε ότι δεν θα υπάρξει επιστροφή στο παλιό σύστημα και ότι η νίκη των εργατών είναι εξασφαλισμένη, θα έχουμε πλήρη δύναμη και αυτοπεποίθηση καθώς συνεχίζουμε τον αγώνα για λογαριασμό της νέας κοινωνικής τάξης των εργατών.
About Author
