michael roberts, April 21, 2025
Abundance or scarcity? – Michael Roberts Blog
Η αφθονία είναι ένα νέο βιβλίο που έχει προσελκύσει την προσοχή και τη συζήτηση μεταξύ οικονομολόγων και πολιτικών. Στόχος του είναι να εξηγήσει στα μέλη των Δημοκρατικών στις ΗΠΑ γιατί το κόμμα τους έχασε τις εκλογές από τον Τραμπ (όσο οριακό κι αν ήταν αυτό το αποτέλεσμα). Οι συγγραφείς, Ezra Klein και Derek Thompson, συγγραφείς των πολύ φιλελεύθερων mainstream The New York Times και The Atlantic, αντίστοιχα, υποστηρίζουν ότι αυτό συνέβη επειδή οι Δημοκρατικοί και οι υποστηρικτές της “φιλελεύθερης δημοκρατίας” έχασαν την ικανότητά τους στην κυβέρνηση να υλοποιούν μεγάλα έργα που θα μπορούσαν να προσφέρουν τα πράγματα και τις υπηρεσίες που χρειάζονται οι εργαζόμενοι (που στην Αμερική ονομάζονται “μεσαία τάξη”).
Γιατί η κυβέρνηση Μπάιντεν απέτυχε, παρά το πρόγραμμα υποδομών και παρά το πράσινο πρόγραμμα για την κλιματική αλλαγή; Λοιπόν, σύμφωνα με τους συγγραφείς, δεν είχε να κάνει με τον υψηλό πληθωρισμό που προκαλούσε πτώση του μέσου πραγματικού εισοδήματος κ.λπ. Περισσότερο οφειλόταν στην αποτυχία των κυβερνήσεων των Δημοκρατικών να επαναφέρουν τις ΗΠΑ στην παραγωγή πραγμάτων που να ικανοποιούν τις ανάγκες των ανθρώπων. Αφθονία, όχι διανομή- ανάπτυξη, όχι στασιμότητα. Αυτό που πραγματικά χρειαζόταν δεν ήταν περισσότεροι περιβαλλοντικοί έλεγχοι ή μέτρα ισότητας, αλλά απλά περισσότερα πράγματα – σε αφθονία. Βλέπετε, οι Δημοκρατικοί και η φιλελεύθερη ελίτ ενδιαφέρονταν μόνο για πράγματα όπως οι κανονισμοί για τη ρύπανση, ή για τα στεγαστικά έργα, ή για τους δρόμους κ.λπ. Αυτό εμπόδιζε τον καπιταλισμό (ή για να είμαστε πιο ακριβείς, τους καπιταλιστικούς συνδυασμούς) να συνεχίσει να παράγει.
Οι συγγραφείς περιγράφουν πολλά παραδείγματα για το πώς η παραγωγή, οι πόροι και τα έργα θα μπορούσαν να γίνουν για να αυξηθεί το βιοτικό επίπεδο, αν μόνο οι κυβερνητικοί κανονισμοί και ο νιμπισμός (η συμπεριφορά κάποιου που δεν θέλει να κατασκευαστεί ή να γίνει κάτι κοντά στον τόπο κατοικίας του, παρόλο που χρειάζεται να κατασκευαστεί ή να γίνει κάπου) της μεσαίας τάξης έμεναν στην άκρη. Πάρτε τη στέγαση, οι συγγραφείς υποστηρίζουν ότι η στεγαστική κρίση στην Αμερική με την αύξηση των ενοικίων και τις απλησίαστες τιμές των κατοικιών, οφείλεται στην απόλυτη έλλειψη προσφοράς. Αυτή η έλλειψη κατοικιών έχει προκληθεί από τους περιοριστικούς κανονισμούς χωροθέτησης και τα κοινοτικά βέτο, τα οποία συλλογικά εμποδίζουν την οικοδόμηση κατοικιών εκεί που τις χρειάζονται περισσότερο, στέλνοντας τις τιμές των κατοικιών στα ύψη.
Πάρτε την υπερθέρμανση του πλανήτη και την κλιματική αλλαγή. Οι περιβαλλοντικοί κανονισμοί που αποσκοπούσαν στο να σταματήσουν τη χρήση ορυκτών καυσίμων έχουν στην πραγματικότητα εμποδίσει τη μεγάλης κλίμακας ανάπτυξη καθαρών εναλλακτικών μορφών ενέργειας. Για παράδειγμα, οι προσπάθειες για την κατασκευή ενεργειακών υποδομών -από τα ηλιακά πάνελ μέχρι τις γραμμές μεταφοράς που απαιτούνται για τη σύνδεσή τους με τα ηλεκτρικά δίκτυα- αντιμετωπίζουν σφοδρές αντιδράσεις, συχνά από τους ίδιους φιλελεύθερους που προσπαθούν να εμποδίσουν τα έργα στέγασης.
Ο Matt Yglesias εκτιμά ότι αυτά τα εμπόδια στην ικανοποίηση των αναγκών των εργαζομένων οφείλονται στο ότι η φιλελεύθερη αριστερά υιοθετεί τα συμφέροντα της ελίτ της ανώτερης μεσαίας τάξης, γεγονός που έχει οδηγήσει στην “υιοθέτηση ενός είδους αγγλικής αριστοκρατικής συμπεριφοράς που δίνει προτεραιότητα στον “ανοιχτό χώρο”, την ησυχία, το καλό γούστο και την αρμονική κοινωνική τάξη έναντι του δυναμισμού, της ευημερίας και του είδους της ευρείας, ανοδικής απόλυτης κινητικότητας που καθιστά δυνατή η ανάπτυξη”. Αυτά τα συμφέροντα είναι που εμποδίζουν τις κυβερνήσεις και τις εταιρείες να προσφέρουν “αφθονία”.
Ένα κεντρικό επιχείρημα των συγγραφέων είναι ότι είναι αυτοί οι ιδιοκτήτες ακινήτων της μεσαίας τάξης που αντιδρούν στο να γίνουν πράγματα. Έργα που θα έκαναν τη διαφορά εμποδίζονται από την τοπική συμμετοχή και τις δικαστικές διαμάχες μιας στενής ομάδας πλούσιων ιδιοκτητών και ομάδων συμφερόντων. Η αφθονία είναι ένα κάλεσμα για την απομάκρυνση αυτών των συγκεντρωμένων συμφερόντων, τα οποία είναι βασικά οι φίλοι και οι γείτονες των ίδιων των συγγραφέων.
Υπάρχει μεγάλη αλήθεια στο επιχείρημα του συγγραφέα ότι η Αμερική δεν ανταποκρίνεται πλέον στις βασικές ανάγκες και μένει πίσω στην εφαρμογή σημαντικών τεχνολογιών. Αλλά είναι αλήθεια ότι ο λόγος που η Αμερική αποτυγχάνει να προσφέρει αξιοπρεπείς, λογικά τιμολογημένες υπηρεσίες υγείας οφείλεται στην υπερβολική ρύθμιση και στον νιμπισμό “(όχι στην αυλή μου”); Είναι αλήθεια ότι η Αμερική απέτυχε να παράσχει μια υψηλής ποιότητας εκπαιδευτική υπηρεσία για τους νέους χωρίς τεράστιο φοιτητικό χρέος εξαιτίας της υπερβολικής ρύθμισης και του πολιτιστικού ελιτισμού; Είναι αλήθεια ότι οι δρόμοι και οι γέφυρες της Αμερικής καταρρέουν εξαιτίας πολεοδομικών ρυθμίσεων και νομικών ενεργειών;
Σίγουρα, ο λόγος για τον οποίο η Αμερική έχει την ακριβότερη υγειονομική περίθαλψη μεταξύ των μεγάλων οικονομιών και με τα χαμηλότερα αποτελέσματα στην υγεία είναι επειδή είναι η μόνη μεγάλη οικονομία που δεν έχει μια υπηρεσία υγείας που να χρηματοδοτείται από την κυβέρνηση και τους φορολογούμενους ώστε να παρέχεται δωρεάν στους χρήστες. Αντ’ αυτού, έχει τεράστιες ιδιωτικές ασφαλιστικές εταιρείες και νοσοκομεία που ανεβάζουν τις χρεώσεις και αποφεύγουν τις πληρωμές και τις υπηρεσίες σε κάθε ευκαιρία.
Σίγουρα, ο λόγος για τον οποίο τα επίπεδα εκπαίδευσης έχουν επιδεινωθεί είναι ότι οι δημόσιες επενδύσεις στην εκπαίδευση μειώνονται συνεχώς και οι κυβερνήσεις έχουν επιβάλει τεράστια χρεωστικά βάρη στους φοιτητές που αποτρέπουν πολλούς από το να αποκτήσουν τίτλους σπουδών.
Σίγουρα, οι κακές υποδομές της Αμερικής οφείλονται στα πολύ χαμηλά επίπεδα κρατικών δαπανών εδώ και δεκαετίες. Το αμερικανικό σιδηροδρομικό δίκτυο είναι μικροσκοπικό, αργό και ανεπαρκές όχι εξαιτίας του νιμπισμού και των κανονισμών, αλλά επειδή έχει αφεθεί στον ιδιωτικό τομέα να το εξετάσει και απλώς δεν είναι κερδοφόρο. Συγκρίνετε αυτό με τις τεράστιες κρατικές επενδύσεις στο σιδηροδρομικό δίκτυο στην Κίνα, οι οποίες μεταμόρφωσαν τις μεταφορές και τις επικοινωνίες εκεί μέσα σε μόλις μια δεκαετία περίπου.
Όταν ένας από τους συγγραφείς του Abundance, ο Klein, ρωτήθηκε αν τάσσεται υπέρ ενός καθολικού μοντέλου δημόσιας ασφάλισης υγείας, είπε ότι θα ήταν εξαιρετικά προτιμότερο από το status quo, αλλά το να γίνει το “Medicare for All” το επίκεντρο μιας ατζέντας των Δημοκρατικών για την υγειονομική περίθαλψη δεν ήταν “πολιτικά πρακτικό”. Ο Klein υποστήριξε ότι αυτό συνέβαινε λόγω των συμφερόντων του ιατρικού επαγγέλματος. Σίγουρα όμως ο κύριος λόγος είναι η πανίσχυρη δύναμη των ασφαλιστικών εταιρειών υγείας, των φαρμακοβιομηχανιών και των νοσοκομείων που ανήκουν σε εταιρείες ιδιωτικών και ασκούν πιέσεις στα πολιτικά κόμματα. Και από πότε δεν υποστηρίζουμε τη σωστή λύση επειδή δεν θα γίνει αποδεκτή από τα κατεστημένα συμφέροντα; Θα έπρεπε οι άνθρωποι να μην αγωνιστούν για να απαλλαγούν από τη δουλεία στην Αμερική του 19ου αιώνα επειδή δεν ήταν “πολιτικά πρακτικό”;
Οι συγγραφείς αναφέρουν πολύ την κρίση της στέγασης στην Αμερική – μια κρίση για την οποία κατηγορούν τους κανονισμούς, τις τοπικές αντιδράσεις κατά του σχεδιασμού κ.λπ. Αλλά όποια αλήθεια κι αν υπάρχει σε αυτό, ωχριά σε σχέση με την πραγματική αιτία της κρίσης στέγασης. Απλώς δεν χτίζονται αρκετά σπίτια, παρόλο που η αύξηση του πληθυσμού των ΗΠΑ επιβραδύνεται και ο σχηματισμός νοικοκυριών επιβραδύνεται.
Αν και οι εκτιμήσεις ποικίλλουν, οι ειδικοί εκτιμούν ότι η έλλειψη κατοικιών στις ΗΠΑ κυμαίνεται μεταξύ 3,7 και 6,8 εκατομμυρίων κατοικιών. Εάν χτίζονταν περισσότερες κατοικίες και ικανοποιούνταν η ζήτηση για κατοικίες, τότε οι τιμές των κατοικιών θα μειώνονταν ή θα σταματούσαν να αυξάνονται και τα εισοδήματα θα άρχιζαν να κλείνουν το χάσμα πρόσβασης στην αγορά κατοικίας. Αλλά με τον τρέχοντα ρυθμό κατασκευής, θα χρειαστούν 7,5 χρόνια για να κλείσει το σημερινό κενό στέγασης – με άλλα λόγια, ποτέ.
Γιατί δεν κατασκευάζονται αρκετά προσιτά σπίτια; Επειδή ο ιδιωτικός κατασκευαστικός τομέας δεν θέλει να τα κατασκευάσει, εκτός αν είναι κερδοφόρα. Τα τελευταία χρόνια έχουν προκύψει περισσότερες έρευνες που δείχνουν τη σχέση μεταξύ της έλλειψης κατοικιών και του υψηλότερου κόστους . Μήπως λοιπόν η Αμερική διαθέτει ένα εθνικό πρόγραμμα κατασκευής κατοικιών που χρηματοδοτείται από τις ομοσπονδιακές και πολιτειακές κυβερνήσεις και υλοποιείται από έναν δημόσιο εθνικό κατασκευαστικό οργανισμό για να λύσει αυτό το πρόβλημα; Όχι, φυσικά όχι – αυτή είναι η Αμερική. Μια τέτοια πολιτική πρόταση θα ήταν “πολιτικά απαράδεκτη”.
Η ατζέντα της αφθονίας φαίνεται να είναι μια επίθεση κατά της δεξιάς του Τραμπ, αλλά στην πραγματικότητα είναι μια επίθεση κατά της σοσιαλιστικής αριστεράς. Η αριστερά δέχεται επίθεση επειδή επικεντρώνεται στην ανισότητα και τις διακρίσεις και όχι στην αύξηση της παραγωγής για την κάλυψη των αναγκών της εργατικής τάξης. Αλλά ποια είναι η λύση των συγγραφέων για να αποκτήσουμε περισσότερα πράγματα – είναι η απαλλαγή από τους κανονισμούς, ακόμη και αυτούς που υποτίθεται ότι υπάρχουν για να προστατεύουν την υγεία μας, το περιβάλλον και τον πλανήτη. Παρεμπιπτόντως, το ίδιο επιχείρημα ακούμε στο Ηνωμένο Βασίλειο από την “Εργατική” μας κυβέρνηση – δηλαδή ο τρόπος για να χτιστούν εκατομμύρια σπίτια είναι να καταργηθούν οι τοπικοί κανονισμοί σχεδιασμού και περιβάλλοντος. Προφανώς, δεν υπάρχει τίποτα κακό με το καπιταλιστικό σύστημα στις ΗΠΑ (ή στο Ηνωμένο Βασίλειο), απλώς εμποδίζεται από ασήμαντους κανονισμούς και γραφειοκρατία.
Ναι, χρειαζόμαστε περισσότερα πράγματα και μια “αφθονία” αυτών που χρειάζονται οι εργαζόμενοι. Αλλά αυτό το βιβλίο στρέφει το βλέμμα του προς τους κανονισμούς σχεδιασμού ως το εμπόδιο στην αφθονία και όχι στα πραγματικά εμπόδια που επιβάλλουν τα συμφέροντα των κολοσσών των ορυκτών καυσίμων, των μεγιστάνων των ιδιωτικών κεφαλαίων, των κατασκευαστικών εταιρειών και του ιδιωτικού τομέα που ελέγχει την υγεία και την εκπαίδευση στην Αμερική.
Επιπλέον, οι συγγραφείς έχουν την αφελή πεποίθηση ότι οι νέες τεχνολογίες μπορούν να μεταμορφώσουν τη ζωή των ανθρώπων, αρκεί να απαλλαγούν από περιττά εμπόδια για την εφαρμογή τους. Οι συγγραφείς έχουν μια εντελώς τεχνοκρατική προσέγγιση: “το αν η κυβέρνηση είναι μεγαλύτερη ή μικρότερη είναι το λάθος ερώτημα. Αυτό που πρέπει να γίνει είναι καλύτερο. Πρέπει να δικαιολογείται όχι μέσω των κανόνων που ακολουθεί, αλλά μέσω των αποτελεσμάτων που προσφέρει”. Πάρτε την άποψή τους για την τεχνητή νοημοσύνη. Η τεχνητή νοημοσύνη σημαίνει “λιγότερη δουλειά … [αλλά] όχι … λιγότερες αμοιβές. [Χτίζεται] πάνω στη συλλογική γνώση της ανθρωπότητας, και έτσι τα κέρδη της μοιράζονται”. Αλήθεια; Οι OpenAI, Microsoft, Google, Nvidia κ.λπ. θα μοιραστούν τα κέρδη από την εφαρμογή της τεχνητής νοημοσύνης με τους υπόλοιπους από εμάς; Τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας και ο μονοπωλιακός έλεγχος της νέας τεχνολογίας είναι τα μεγαλύτερα εμπόδια για την επίτευξη αφθονίας. Αυτό το βιβλίο έχει έναν τίτλο αφθονίας, αλλά μια σπανιότητα απαντήσεων.
About Author
