Του συνεργάτης μας Χαράλαμπος Μπαλτάς
Ακούτε το ραδιόφωνο των παιδιών!
Παιδιά, μείνετε συντονισμένα!
Η νέα σχολική χρονιά μας βρίσκει πάλι στα θρανία – κι εμάς στα «θρανία της Άνοιξης» – για να κάνουμε πράξη το σχολείο της γειτονιάς. Αυτό σημαίνει πως με την καινούρια χρονιά έχουμε έναν ρόλο λαϊκής κοινωνικής παιδαγωγικής και θα είμαστε και στη γειτονιά και στο σχολείο. Για να μπορούμε να αμφισβητήσουμε στην πράξη τα επιλεγόμενα σχολεία.
Ήμασταν και πέρυσι κι όλα τα χρόνια της πανδημίας έξω από το σχολείο. Και η τεχνολογία έφτασε στα όριά της και το πρόσημο της δεν ήταν δημοκρατικό. Μα τώρα αυτό που κάνουμε είναι σαν τη μάθηση στο Σπήλαιο του Πλάτωνα. Η φετινή χρονιά θα είναι κι αυτή μια χρονιά μέσα κι έξω από τα σχολείο. Το Τι ΝΕΑ; είναι η τεχνική που μας ταιριάζει για να έχουμε έναν ρόλο κοινωνικού μετασχηματισμού, όπως ο πολιτικός κι ο ψυχαναλυτής. Τα τρία αδύνατα επαγγέλματα της ψυχανάλυσης σε ρόλο! Ο κόσμος των παιδιών μπαίνει μέσα στο σχολείο μ’ αυτά που φέρνουν τα παιδιά, τον επεξεργαζόμαστε με τις τεχνικές μας και τον επιστρέφουμε στην κοινότητα. Κάπως έτσι είναι οι σχέσεις μέσα κι έξω από το σχολείο. Κάπως έτσι θα ξεκινήσουμε την συνέλευση των παιδιών, τον συνεταιρισμό, τη βιβλιοθήκη και τις τεχνικές μας που συμβάλλουν στην θέσμιση της υποκειμενικότητας του κόσμου των παιδιών.
Πώς ξεκινά λοιπόν η μέρα στο σχολείο; Η πρώτη εβδομάδα, ο πρώτος μήνας, η πρώτη εποχή, η πρώτη γιορτή; Με τον επαγγελλόμενο κυβερνητικά ψηφιακό κόσμο; Ή με τα φυτά που θα ποτίσουμε, με τα ποδήλατα που θα φέρουμε στο σχολείο και τα όνειρα που είδαμε το καλοκαίρι που μας πέρασε και θα τα κάνουμε συμβούλιο; Η ξηρότητα του χώματος σημαίνει ότι τα φυτά θέλουν να πιουν νερό. Με τα φυτά ξεκινάμε, το νερό και τη φροντίδα του περιβάλλοντος που φτάνει μέχρι την αρχιτεκτονική της τάξης! Οι φωτιές του καλοκαιριού θα γίνουν μικροκλίμα του σχολείου. Ο ψηφιακός κόσμος ας περιμένει! Εξάλλου χρειαζόμαστε να σκεφτόμαστε στην αρχή με συνέχειες τύπου 1,2,3 και μετά με άλματα 1,8,5,14. Το λένε και οι συστημικές νευροεπιστήμες! Η τεχνολογία μας κάνει «εντολείς», ενώ το συνεργατικό μας μοντέλο δεν θέλει εντολές. Θέλει την παρότρυνση, τον συμβουλευτικό λόγο της πολιτικής όπως τον έχουμε κληρονομήσει από την αριστοτελική παράδοση και την αυτενέργεια. Σαν τον γαληνίτη που δεν θέλει μπαταρια για να λαμβάνουμε τα κύματα!
Θέλουμε ορθολογισμό κι επιθυμία. Κα τα δύο. Η τεχνητή ευφυΐα δεν έχει ασυνείδητο, όνειρα, φαντασία και συναίσθημα. Ο ορθολογισμός μπορεί να γίνεται τεχνολογία, αλλά δεν υπόκειται σε ψυχανάλυση. Κι εμείς θέλουμε συμβούλιο τάξης κι έναν τόπο της γλώσσας που θα συγκρουστεί με τη βία και θα μας οδηγήσει στην πολιτική. Κι αυτός ο τόπος θα γίνει αλληλογραφία. Ξεκινάμε με την παιδαγωγική της αυλής κι ένα γραμματοκιβώτιο σε ρόδες, έτοιμο να αλληλογραφήσουμε. Η επιθυμία, η ελευθερία κι η ευτυχία είναι ο κοινοτισμός μας. Και το περιβάλλον της πρόληψης δεν είναι οι πολύωρες οθόνες της διδασκαλίας, η έκθεση στον ψηφιακό κόσμο με όρους μετωπικής διδασκαλίας και μονόδρομου μηνύματος από τον πομπό στον δέκτη, αλλά η μη βίαιη επικοινωνία, η ρητορική της πειθούς, οι εικόνες που παράγουμε όταν μιλάμε και η ενεργητική ακρόαση.
Αυτά ως αντιπολίτευση στους νικητές του κράτους που πλειοψήφησε στις εκλογές. Ξεκινάμε λοιπόν με την ημερήσια διάταξη και τα πλάνα εργασίας της ημέρας. Έχουμε κατέβει από την έδρα και υπερβαίνουμε το αναλυτικό πρόγραμμα. Μας νοιάζει μια διαρκής σύγκρουση επιστημών, φιλοσοφίας, θρησκείας και τέχνης. Όλα τα θέματα που μας απασχολούν γίνονται ερευνητικά αντικείμενα που τα αντιμετωπίζουμε μέσα από τις επιπτώσεις τους στις ζωές μας. Η δημιουργία μιας βιβλιοθήκης είναι ο πρώτος μας θεσμός. Θα φτιάχνουμε τα δικά μας μέσα – άλμπουμ έρευνας, φιλμ, ραδιοφωνικές εκπομπές, θέατρο, εφημερίδες, αφίσες ή έντυπα – και θα κάνουμε κριτική παρουσίαση των ΜΜΕ. Το ραδιόφωνο είναι ανοιχτό στην τάξη. Χρειάζεται να φτιάξουμε όμως δικό μας ραδιόφωνο. Είτε είναι το πρώτο ραδιόφωνο ο Στέντωρ ή ο τελάλης ή το ιντερνετικό ραδιόφωνο, για μας υπάρχουν ισοδυναμίες στις τεχνολογίες που παράγουν δικαιοσύνη και αντισταθμίζουν τις ανισότητες. Παράγουμε με την δημοκρατική τεχνολογία ισότητες. Η εφημερίδα ετοιμάζεται. Ο κινηματογράφος μας περιμένει. Τα τεχνολογικά εργαλεία, είτε είναι το τσαπί ή το λάπτοπ για μας, τον κόσμο της εκπαίδευσης, έχουν τη δική τους ισοδυναμία. Κινούμαστε σε δυο κόσμους, έναν πραγματικό κι έναν ψηφιακό κι αναζητούμε έναν αληθινό κόσμο, της γνώσης κι όχι μόνο, χωρίς να παραβλέπουμε τους δυνητικούς κόσμους που προκύπτουν από την έκσταση της επικοινωνίας.
Κάποια παιδιά της συμπερίληψης, αυτόν το κύκλο με τους κόσμους, τον επαναλάβουν μοναδικά κι είναι στιγματισμένα γιατί δεν μπορούν να βρουν την έξοδο από την ψύχωση, τον αυτισμό ή την απόσυρση στον εαυτό. Η συμπερίληψη, αυτό που κάνει, είναι να μας μαθαίνει πως δεν είναι μόνο γνώση και γραμμικό γνωστικό βέλος η σχέση μας με τον εαυτό, αλλά υπαρξιακή ανάδυση των συναισθημάτων ανταπόκρισης και επικοινωνίας. Αίφνης, λόγω της συμπερίληψης, η τάξη έχει περισσότερους από έναν εκπαιδευτικούς που συνεργάζονται. Και η διδασκαλία γίνεται συνδιδασκαλία. Το κρίσιμο όμως είναι η επιλογή ανάμεσα στη διαφοροποιημένη παιδαγωγική και συλλογικά πλάνα εργασίας, να γίνεται συνδυαστικά και να είναι προς όφελος των συλλογικών πλάνων. Για να σώσει η εκπαίδευση ένα «εμείς».
Βέβαια η συμπερίληψη κινδυνεύει από τα σχολεία επιλογής, τη γονική αυθεντία, την πρόσφατη κυβέρνηση, την ανερχόμενη ακροδεξιά και την αποδοχή των γκέτο στη ζωή μας. Το «δεν ξέρω» γίνεται αιτία αξιολόγησης. Η/ο δασκάλα/ος δεν ξέρει, είναι αδαής. Αυτό είναι μια σωκράτεια ριζοσπαστική παιδαγωγική. Θα το πει και την ώρα που θα αξιολογηθεί, πριν ν’ απολυθεί. Αυτή θα είναι και η κατηγορία έξαλλου για την απόλυση ή την επιμόρφωση. Μέχρι να εντοπιστεί όμως μπορεί να δουλεύει, δίνοντας αρμοδιότητες σε μια κοινότητα ανθρώπων, όπως αυτή της συνεργατικής τάξης. Η τάξη είναι συνεργατική γιατί δεν θέλει «αφεντικό» και τον εκπαιδευτικό να του μοιάζει. Το συνεργατικό σχήμα είναι ολομέλεια – ομάδες – ολομέλεια. Η συγκέντρωση των παιδιών, η υποχρεωτικότητα αλλά και το δικαίωμα, είναι η στιγμή του συνέρχεσθαι. Κάνουμε το κάλεσμα κι αυτή τη χρονιά να συναντηθούμε στο σχολείο για να δουλέψουμε για την αντιστροφή και τη διόρθωση αυτού του κόσμου. Η μετανάστευση, η παγκοσμιοποίηση, η προσφυγιά, η ευγονική, ο πόλεμος, η υπογεννητικότητα, η αναστολή λειτουργίας των σχολείων, τα οικογενειακά προβλήματα και σύντομα η αξιολόγηση, θα κάνει αδύνατο αυτό το ραντεβού για όλη τη γειτονιά. Το σχολείο της γειτονιάς γίνεται αδύνατο.
Έτσι, αυτή τη χρονιά λέμε να δουλέψουμε μέσα κι έξω από το σχολείο. Προηγείται η γειτονιά για να έχουμε το σχολείο της γειτονιάς που απελευθερώνει τον ιδρυματικό χώρο του σχολείου από τις παθολογικές εξουσιαστικές σχέσεις. Επίσης, όσο είναι δημόσιος χώρος ακόμη, παράγει ισότητες και δικαιοσύνη. Φεύγοντας από το σχολείο το παιδί αναπαράγει εκ νέου την τάξη του και τις ανισότητες που κουβαλά. Το σχολείο γίνεται τόπος ισότητας. Τέτοιες ισότητες παράγουν επίσης και τα κοινωνικά κινήματα κι ειδικότερα αυτά που μεριμνούν για τον δημόσιο χώρο κι αντιδικούν με τον δήμο, το κεφάλαιο, την κυβέρνηση, την δικαιοσύνη και τα συμφέροντα. Η κοινότητα έχει το δικό της συναίσθημα, αυτό του ανήκειν. Με την κοινότητα απαντάμε στο κράτος και το κεφάλαιο, ενδυναμώνοντας αυτό το «ανάμεσα» στα δυο μέρη. Και το σχολείο της κοινότητας είναι αυτό το «ανάμεσα» που έχει τα χαρακτηριστικά του θεσμού, μια εν δυνάμει αυτονομία άμεσης δημοκρατίας, συνεργασίας, αυτοδιαχείρισης και παραγωγής υποκειμενικότητας.
Είμαστε με τον νόμο; Όσοι / όσες είναι με το νόμο παράγουν μια ενοχική υποκειμενικότητα ή μια παραβατική εκτός νόμου. Φλυαρούν και κάνουν θεωρία παρά δρουν. Γίνονται άπρακτοι / ες και χρησιμοποιούν καταχρηστικά τα ρήματα ή τα χρησιμοποιούν στερητικά με τον «δεν». Αντί του νόμου, είμαστε με την κρίση, την κριτική δύναμη, όπου οι λέξεις μοιράζουν δικαιοσύνη. Δεν είμαστε με τον νόμο. Είμαστε με τα δικαιώματα, όπου ο νόμος είναι στα χέρια των παιδιών. Με τις δικές μας λέξεις θα γράψουμε στους τοίχους των σχολείων τα δικαιώματά τους. Και τα δικαιώματα τω παιδιών θα μυρίζουν πορτοκάλι. Δεν θα μιλάμε γι’ αυτά μόνο με τη νομική επιστήμη που παρουσιάζει τον κόσμο ως ανομία. Θα τα πιάνουμε με τα χέρια μας. Θα λέμε πιάνω το «άρθρο 12!» κι ένα παιδί θα πιάνει το μικρόφωνο! Και μετά μπορεί να κάνει πιάνω – ιστορίες ή πιάνο – ιστορίες στο ραδιόφωνο.
Μπορούμε φέτος να φέρουμε κάποιες προτάσεις στις συνελεύσεις μας; Ναι! Ας πούμε μερικές: να φυτέψουμε δέντρα, να καταργηθούν οι αποβολές, να έχουμε αυτοδιαχειριζόμενα κυλικεία, να χρησιμοποιούμε όλες τις εξόδους που δικαιούμαστε για να βγαίνουμε έξω από το σχολείο, να έχουμε ζώα στην τάξη μας, να έχουμε δημόσια σφαίρα δική μας (εφημερίδα, ραδιόφωνο κάμερα),να έχουμε βιβλιοθήκη, να κάνουμε δικά μας αναγνωστικά, να κάνουμε τα σχολεία χώρους παραγωγής νέας γνώσης κι όχι αναπαραγωγής της υπάρχουσας, να έχουμε επιμήκυνση του σχολικού χρόνου στα γυμνάσια, ανοιχτά σχολεία στην κοινότητα, τοπική ιστορία και τοπικότητα στη γνώση και τόσες άλλες προτάσεις που αναμένουν να ψηφιστούν. Να το μάθημα των εκλογών!
Κι αν ξεκινούσαμε στην ιστορία της εκπαίδευσης στο δημοτικό σχολείο με τα «πρωτοβρόχια» και τον «τρύγο», η θεομηνία στην Καρδίτσα και στον Βόλο είναι μια ευκαιρία να ξεκινήσουμε με τα αδιέξοδα του καπιταλισμού, την λίγη φύση και την επικράτηση του πολιτισμού, την εβδομάδα ήπιας κινητικότητας ενάντια στο εμπόρευμα – θάνατο του αυτοκινήτου, τον θάνατο του Παύλου και τη μέρα των γλωσσών για να έχουμε πολύγλωσσα σχολεία κι αγάπη για τη μητρική γλώσσα. Και να βάλουμε και θερμόμετρα υδραργύρου μέσα κι έξω από τις τάξεις για να καταγράψουμε σε βάθος χρόνου την αύξηση της θερμοκρασίας στο μικροκλίμα. Ή την πτώση της, φυτεύοντας δέντρα υψηλής βλάστησης. Και να συνεχίσουμε με την ιστορία και την αντίσταση που επιδείξαμε στον β΄ παγκόσμιο πόλεμο, κάθε πόλη διαφορετικά γιορτάζοντας την 12η Οκτωβρίου. Και να μιλήσουμε άλλη μια φορά για τον ουκρανικό πόλεμο οπού έχουμε και την μέρα ανακωχής που περιμένουμε. Και μετά να συνεχίσουμε με το Πολυτεχνείο και τα δικαιώματα των παιδιών και να κάνουμε το δικό μας ραδιόφωνο. Το σχολείο έτσι παράγει δική του γνώση. Κι επειδή είναι έτος εκλογών και οι νέες είναι στις 8/10, είναι ευκαιρία να βάλουμε την πολιτική μέσα στο σχολείο. Είναι ένα ερώτημα αν έχουν δει τα παιδιά το σχολείο τους ως εκλογικό κέντρο. Κι επειδή ψηφίζουν κι αυτά και σύντομα θα ψηφίζονται, η πολιτική δεν μπορεί να είναι ταμπού ή να θεωρείται «προπαγάνδα». Οι παιδικές χαρές, τα κέντρα νεότητας, τα ανοιχτά σχολεία, οι βιβλιοθήκες, η χρηματοδότηση, η γραφική ύλη, η θέρμανση, η αρχιτεκτονική, το πράσινο, οι δημόσιοι χώροι, οι λόφοι με τις χελώνες, τα πάρκα, η ανακύκλωση και η ιδιότητα του πολίτη περνά από τους δήμους. Κι απλώς τα παιδιά θα τραγουδούν τον δήμαρχο Χαρχούδα της «Λιλιπούπολης» στο μάθημα της μουσικής.
Τέτοια έχουμε στο νου μας και στην καρδιά μας για ν’ αλλάξουμε τον κόσμο. Η κυβερνητική εξουσία του Υπουργείου Παιδείας έχει ως δόγμα την μονομέρεια του ψηφιακού κόσμου κι απλά αναπαράγει έτοιμες εικόνες, δημιουργώντας καθρέφτες που εμποδίζουν την λυτρωτική μας έξοδο από την Αίγυπτο στη γη της επαγγελίας. Εμείς είμαστε σκαφτιάδες του λιγότερου λαμπερού, υλικού κόσμου. Η διαμαρτυρία μας μια μέρα δεν θα είναι εικονική. Υπάρχουν κι άλλοι τρόποι επικοινωνίας. Τα ραδιοκύματα είναι πολλά. Ο κόσμος δεν αλλάζει απ’ αυτά που βλέπουμε, αλλά απ’ αυτά που ακούμε.
Η εικόνα δείχνει τη φτώχεια μας. δεν έχουμε στη θέση τους κάτι απτό. Και γεμίζουμε προκαταλήψεις μέσα από μια στρατιά εικόνων, έτοιμοι για πόλεμο. Είμαστε με έτοιμες εικόνες που έχουν τον κίνδυνο είτε να έχουν μπει στο μουσείο ή να είναι αυτές που θέλουμε να τις κάνουμε επιτάφια περιφορά. Γι’ αυτό ν’ αναρωτιόμαστε χάριν της σύγκρουσης με τον ψηφιακό κόσμο, πόσες εικόνες κουβαλάμε πάνω μας. Και να έχουμε το νου μας στη συλλογική μνήμη, γιατί μας θέλουν απλούς «επεξεργαστές» των υπαρχόντων δεδομένων.
Αυτά ως σκέψεις για τους ενήλικες, στο μεγαλύτερο μέρος. Τα παιδιά ξεκινούν με τις ετερονομίες τους και τις φιλίες τους. Όμως η σύντηξη των οριζόντων δεν αργεί. Μαζί τους έρχεται κι η συνάντηση με τους γονείς ή τους κηδεμόνες των παιδιών. Έχουμε δώσει ραντεβού στο σχολείο της κοινότητας. Και στη γειτονιά. Αυτή τη χρονιά θα γνωριστούμε και δεν θα μας νικήσει ο μικροαστισμός.
Καλή σχολική χρονιά! Μεγάλα παιδιά και μικρά! Ο νέος «Κοκκινολαίμης» ετοιμάζεται να έρθει στο παράθυρό σας! Ήταν «Τα θρανία της Άνοιξης» – το ραδιόφωνο των παιδιών. Στο μικρόφωνο ήταν ο κος Μπαμπάλ, 12/9/2023, Αθήνα – Εξάρχεια.
About Author
