22 Οκτωβρίου από τον Michael Roberts
Αυτή την εβδομάδα πραγματοποιείται στην Ουάσινγκτον των ΗΠΑ η εξαμηνιαία σύνοδος του ΔΝΤ και της Παγκόσμιας Τράπεζας. Την ίδια στιγμή, η ομάδα BRICS+ συνεδριάζει στο Καζάν της Ρωσίας. Η σύμπτωση αυτών των δύο συναντήσεων συνοψίζει το πώς θα εξελιχθεί η παγκόσμια οικονομία το 2024.
Μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, το ΔΝΤ και η Παγκόσμια Τράπεζα έγιναν οι κορυφαίοι οργανισμοί διεθνούς συνεργασίας και δράσης για την παγκόσμια οικονομία. Ήταν θεσμοί που ξεπήδησαν από το Bretton Woods του 1944, το οποίο καθόρισε τη μελλοντική παγκόσμια οικονομική τάξη που θα εγκαθιδρυόταν στο τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Εκείνη την εποχή, ο τότε πρόεδρος των ΗΠΑ Φραγκλίνος Ρούσβελτ είπε τα εξής προφητικά λόγια: “Το σημείο της ιστορίας στο οποίο βρισκόμαστε είναι γεμάτο υποσχέσεις και κινδύνους. Ο κόσμος είτε θα κινηθεί προς την κατεύθυνση της ενότητας και της ευρέως μοιρασμένης ευημερίας είτε θα χωριστεί σε αναγκαστικά ανταγωνιστικά οικονομικά μπλοκ”.
Ο Ρούσβελτ αναφερόταν στη διαίρεση μεταξύ των ΗΠΑ και των συμμάχων τους και της Σοβιετικής Ένωσης. Αυτός ο “ψυχρός πόλεμος” έληξε με την κατάρρευση της τελευταίας το 1990. Αλλά τώρα, 35 χρόνια αργότερα, τα λόγια του Ρούσβελτ έχουν ένα νέο πλαίσιο: μεταξύ των ΗΠΑ και των συμμάχων τους και ενός αναδυόμενου μπλοκ εθνών του “Παγκόσμιου Νότου”.
Η παγκόσμια οικονομική τάξη που συμφωνήθηκε στο Bretton Woods καθιέρωσε τις ΗΠΑ ως ηγεμονική οικονομική δύναμη στον κόσμο. Το 1945, ήταν το μεγαλύτερο κατασκευαστικό έθνος στον κόσμο, διέθετε τον σημαντικότερο χρηματοπιστωτικό τομέα, τις ισχυρότερες στρατιωτικές δυνάμεις – και κυριαρχούσε στο παγκόσμιο εμπόριο και τις επενδύσεις μέσω της διεθνούς χρήσης του δολαρίου.
Ο John Maynard Keynes συμμετείχε σε μεγάλο βαθμό στη συμφωνία του Bretton Woods. Σχολίασε ότι η “προνοητική του ιδέα για ένα νέο θεσμό για την πιο δίκαιη εξισορρόπηση των συμφερόντων των χωρών πιστωτών και οφειλετών απορρίφθηκε”. Ο βιογράφος του Keynes, Robert Skidelsky, συνόψισε το αποτέλεσμα. “Φυσικά, οι Αμερικανοί πέτυχαν το δικό τους λόγω της οικονομικής τους ισχύος. Η Βρετανία παραιτήθηκε από το δικαίωμά της να ελέγχει τα νομίσματα της πρώην αυτοκρατορίας της, οι οικονομίες των οποίων τελούσαν πλέον υπό τον έλεγχο του δολαρίου και όχι της στερλίνας”. Σε αντάλλαγμα, “οι Βρετανοί πήραν πίστωση για να επιβιώσουν – αλλά με επιβάρυνση τόκων. Ο Κέινς δήλωσε στο βρετανικό κοινοβούλιο ότι η συμφωνία δεν ήταν “μια επιβεβαίωση της αμερικανικής ισχύος, αλλά ένας λογικός συμβιβασμός μεταξύ δύο μεγάλων εθνών με τους ίδιους στόχους: την αποκατάσταση μιας φιλελεύθερης παγκόσμιας οικονομίας. “Τα άλλα έθνη αγνοήθηκαν, φυσικά.
Οι ΗΠΑ και οι σύμμαχοί τους στην Ευρώπη κυριαρχούν έκτοτε στο ΔΝΤ και την Παγκόσμια Τράπεζα, τόσο σε προσωπικό όσο και σε πολιτικές. Παρά κάποιες πολύ μικρές μεταρρυθμίσεις στην ψηφοφορία και τη λήψη αποφάσεων τα τελευταία 80 χρόνια, το ΔΝΤ εξακολουθεί να διοικείται από την G7, δίνοντας σχεδόν καμία φωνή στις άλλες χώρες. Υπάρχουν συνολικά 24 έδρες στο διοικητικό συμβούλιο του ΔΝΤ, με το Ηνωμένο Βασίλειο, τις ΗΠΑ, τη Γαλλία, τη Γερμανία, τη Σαουδική Αραβία, την Ιαπωνία και την Κίνα να έχουν ξεχωριστές έδρες – και τις ΗΠΑ να έχουν τη δυνατότητα να ασκούν βέτο σε κάθε μεγάλη απόφαση.
Όσον αφορά την οικονομική πολιτική, το ΔΝΤ είναι ίσως το πιο διαβόητο για την επιβολή “Προγραμμάτων Διαρθρωτικής Προσαρμογής”. Τα δάνεια του ΔΝΤ “δίνονταν” σε χώρες που βρίσκονταν σε οικονομική δυσπραγία υπό τον όρο ότι θα συμφωνούσαν να εξισορροπήσουν τα ελλείμματά τους, να περιορίσουν τις δημόσιες δαπάνες, να ανοίξουν τις αγορές τους και να ιδιωτικοποιήσουν βασικούς τομείς της οικονομίας. Η πιο ευρέως συνιστώμενη πολιτική του ΔΝΤ εξακολουθεί να είναι η περικοπή ή το πάγωμα των μισθών του δημόσιου τομέα. Και το ΔΝΤ εξακολουθεί να αρνείται να ζητήσει προοδευτική φορολόγηση του εισοδήματος και του πλούτου των πλουσιότερων ιδιωτών και επιχειρήσεων. Από το 2024, 54 χώρες βρίσκονται πλέον σε κρίση χρέους και πολλές από αυτές δαπανούν περισσότερα για την εξυπηρέτηση του χρέους τους παρά για τη χρηματοδότηση της εκπαίδευσης ή της υγείας. Μερικές από τις χειρότερες περιπτώσεις έχουν επισημανθεί σε αυτό το ιστολόγιο.
Τα κριτήρια της Παγκόσμιας Τράπεζας για τα δάνεια και τη βοήθεια προς τα φτωχότερα έθνη παραμένουν επίσης στο πλαίσιο της επικρατούσας οικονομικής άποψης ότι οι δημόσιες επενδύσεις γίνονται απλώς για να ενθαρρύνουν τον ιδιωτικό τομέα να αναλάβει το έργο των επενδύσεων και της ανάπτυξης. Οι οικονομολόγοι της Παγκόσμιας Τράπεζας αγνοούν το ρόλο των κρατικών επενδύσεων και του σχεδιασμού. Αντ’ αυτού, η Τράπεζα θέλει να δημιουργήσει “αγορές παγκοσμίως αμφισβητήσιμες, να μειώσει τις ρυθμίσεις της αγοράς παραγωγικών συντελεστών και προϊόντων, να αφήσει ελεύθερες τις μη παραγωγικές επιχειρήσεις, να ενισχύσει τον ανταγωνισμό, να εμβαθύνει τις κεφαλαιαγορές”.
Η Κρισταλίνα Γκεοργκίεβα μόλις εγκρίθηκε για μια δεύτερη θητεία ως επικεφαλής του ΔΝΤ. Και τώρα μιλάει για οικονομικές πολιτικές “χωρίς αποκλεισμούς”. Λέει ότι θέλει να αυξήσει την “παγκόσμια συνεργασία και να μειώσει την οικονομική ανισότητα”. Το ΔΝΤ ισχυρίζεται ότι τώρα ενδιαφέρεται για τις αρνητικές συνέπειες της δημοσιονομικής λιτότητας, αναφέροντας συχνά πώς οι κοινωνικές δαπάνες πρέπει να προστατεύονται από τις περικοπές μέσω όρων που προβλέπουν κατώτατα όρια δαπανών. Ωστόσο, μια ανάλυση της Oxfam για δεκαεπτά πρόσφατα προγράμματα του ΔΝΤ διαπίστωσε ότι για κάθε 1 δολάριο που το ΔΝΤ ενθάρρυνε τις χώρες αυτές να δαπανήσουν για την κοινωνική προστασία, τους είπε να περικόψουν 4 δολάρια μέσω μέτρων λιτότητας. Η ανάλυση κατέληξε στο συμπέρασμα ότι τα κατώτατα όρια κοινωνικών δαπανών ήταν “βαθιά ανεπαρκή, ασυνεπή, αδιαφανή και τελικά αποτυχημένα”.
Μέχρι πρόσφατα, το ΔΝΤ πίστευε ότι η ταχύτερη ανάπτυξη εξαρτιόταν από την υψηλότερη παραγωγικότητα, τις ελεύθερες ροές κεφαλαίων, την παγκοσμιοποίηση του διεθνούς εμπορίου και την “απελευθέρωση” των αγορών, συμπεριλαμβανομένων των αγορών εργασίας (δηλαδή την αποδυνάμωση των εργασιακών δικαιωμάτων και των συνδικάτων). Η ανισότητα δεν είχε καμία σχέση με αυτό. Αυτή ήταν η νεοφιλελεύθερη φόρμουλα για την οικονομική ανάπτυξη. Όμως η εμπειρία της Μεγάλης Ύφεσης του 2008-9 και της πανδημικής ύφεσης του 2020 φαίνεται ότι έδωσε ένα απογοητευτικό μάθημα στην οικονομική ιεραρχία του ΔΝΤ. Τώρα η παγκόσμια οικονομία υποφέρει από “αναιμική ανάπτυξη”.
Έτσι, το ΔΝΤ ανησυχεί. Η Georgieva δήλωσε ότι ο λόγος που οι μεγάλες οικονομίες παρουσιάζουν επιβράδυνση και χαμηλή πραγματική αύξηση του ΑΕΠ είναι η εκτίναξη της ανισότητας του πλούτου και του εισοδήματος: “Έχουμε υποχρέωση να διορθώσουμε αυτό που ήταν το πιο σοβαρό λάθος τα τελευταία 100 χρόνια – την επιμονή της μεγάλης οικονομικής ανισότητας. Η έρευνα του ΔΝΤ δείχνει ότι η μείωση της εισοδηματικής ανισότητας μπορεί να συνδεθεί με υψηλότερη και πιο διαρκή ανάπτυξη”. Η κλιματική αλλαγή, η αυξανόμενη ανισότητα και ο αυξημένος γεωπολιτικός “κατακερματισμός” απειλούν επίσης την παγκόσμια οικονομική τάξη και τη σταθερότητα του κοινωνικού ιστού του καπιταλισμού. Επομένως, κάτι πρέπει να γίνει.
Κατά τη διάρκεια της μακράς ύφεσης της δεκαετίας του 2010, η παγκοσμιοποίηση κατακερματίστηκε κατά μήκος γεωπολιτικών γραμμών – περίπου 3.000 μέτρα περιορισμού του εμπορίου επιβλήθηκαν το 2023, σχεδόν τριπλάσια από τον αριθμό του 2019. Η Georgieva ανησυχεί: “Ο γεωοικονομικός κατακερματισμός βαθαίνει, καθώς οι χώρες μετατοπίζουν τις εμπορικές και κεφαλαιακές ροές. Οι κλιματικοί κίνδυνοι αυξάνονται και επηρεάζουν ήδη τις οικονομικές επιδόσεις, από την παραγωγικότητα της γεωργίας μέχρι την αξιοπιστία των μεταφορών και τη διαθεσιμότητα και το κόστος της ασφάλισης. Αυτοί οι κίνδυνοι μπορεί να εμποδίσουν την ανάπτυξη περιοχών με το μεγαλύτερο δημογραφικό δυναμικό, όπως η υποσαχάρια Αφρική”.
Εν τω μεταξύ, τα υψηλότερα επιτόκια και το κόστος εξυπηρέτησης του χρέους επιβαρύνουν τους κρατικούς προϋπολογισμούς και αφήνουν λιγότερα περιθώρια στις χώρες να παρέχουν βασικές υπηρεσίες και να επενδύουν σε ανθρώπους και υποδομές.
Έτσι, η Georgieva επιθυμεί μια νέα προσέγγιση για τη νέα πενταετή θητεία της. Το προηγούμενο νεοφιλελεύθερο μοντέλο ανάπτυξης και ευημερίας πρέπει να αντικατασταθεί από μια “ανάπτυξη χωρίς αποκλεισμούς” που στοχεύει στη μείωση των ανισοτήτων και όχι απλώς στην αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ. Τα βασικά ζητήματα τώρα θα πρέπει να είναι “η ένταξη, η βιωσιμότητα και η παγκόσμια διακυβέρνηση, με μια ευπρόσδεκτη έμφαση στην εξάλειψη της φτώχειας και της πείνας”.
Μπορεί όμως το ΔΝΤ ή η Παγκόσμια Τράπεζα να αλλάξουν πραγματικά κάτι, ακόμη και αν το θέλει η Γκεοργκίεβα, όταν οι ΗΠΑ και οι σύμμαχοί τους ελέγχουν αυτούς τους θεσμούς; Οι όροι των δανείων του ΔΝΤ δεν έχουν αλλάξει σχεδόν καθόλου. Υπάρχει ίσως κάποια ελάφρυνση του χρέους (δηλαδή κάποια αναδιάρθρωση των υφιστάμενων δανείων), αλλά καμία διαγραφή επαχθούς χρέους. Όσο για τα επιτόκια αυτών των δανείων, το ΔΝΤ επιβάλλει στην πραγματικότητα κρυφά επιπλέον επιτόκια ποινής στις πολύ φτωχές χώρες που δεν μπορούν να ανταποκριθούν στις υποχρεώσεις αποπληρωμής τους! Μετά από μια αυξανόμενη κατακραυγή ενάντια σε αυτές τις ποινές, τα επιτόκια αυτά μειώθηκαν πρόσφατα (δεν καταργήθηκαν), μειώνοντας έτσι το κόστος για τους οφειλέτες κατά (μόνο) 1,2 δισ. δολάρια ετησίως.
Η Κριστίν Λαγκάρντ, επικεφαλής της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ), ήταν η προηγούμενη επικεφαλής του ΔΝΤ. Την περασμένη άνοιξη πραγματοποίησε μια σημαντική “κεντρική” ομιλία στο Συμβούλιο Εξωτερικών Σχέσεων των ΗΠΑ στη Νέα Υόρκη. Η Λαγκάρντ μίλησε νοσταλγικά για την περίοδο μετά τη δεκαετία του 1990, μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης, που υποτίθεται ότι προμηνύει μια νέα περίοδο ευημερίας και παγκόσμιας κυριαρχίας των ΗΠΑ και της “συμμαχίας των προθύμων”. “Την περίοδο μετά τον Ψυχρό Πόλεμο, ο κόσμος επωφελήθηκε από ένα εξαιρετικά ευνοϊκό γεωπολιτικό περιβάλλον. Υπό την ηγεμονική ηγεσία των Ηνωμένων Πολιτειών, οι βασισμένοι σε κανόνες διεθνείς θεσμοί άνθισαν και το παγκόσμιο εμπόριο επεκτάθηκε. Αυτό οδήγησε σε εμβάθυνση των παγκόσμιων αλυσίδων αξίας και, καθώς η Κίνα εντάχθηκε στην παγκόσμια οικονομία, σε μαζική αύξηση της παγκόσμιας προσφοράς εργασίας”.
Ήταν οι μέρες του κύματος της παγκοσμιοποίησης, της αύξησης του εμπορίου και των ροών κεφαλαίων, της κυριαρχίας των θεσμών του Bretton Woods, όπως το ΔΝΤ και η Παγκόσμια Τράπεζα, που υπαγόρευαν τους όρους των πιστώσεων, και κυρίως της προσδοκίας ότι η Κίνα θα υπαγόταν στο ιμπεριαλιστικό μπλοκ μετά την ένταξή της στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου (ΠΟΕ) το 2001.
Ωστόσο, δεν λειτούργησε όπως αναμενόταν. Το κύμα της παγκοσμιοποίησης έλαβε απότομο τέλος μετά τη Μεγάλη Ύφεση και η Κίνα δεν έπαιξε μπάλα στο άνοιγμα της οικονομίας της στις πολυεθνικές της Δύσης. Αυτό ανάγκασε τις ΗΠΑ να αλλάξουν την πολιτική τους έναντι της Κίνας από “δέσμευση” σε “ανάσχεση” – και μάλιστα με αυξανόμενη ένταση τα τελευταία χρόνια. Και μετά ήρθε η ανανεωμένη αποφασιστικότητα των ΗΠΑ και των ευρωπαϊκών δορυφόρων τους να επεκτείνουν τον έλεγχό τους προς τα ανατολικά και έτσι να διασφαλίσουν ότι η Ρωσία θα αποτύχει στην προσπάθειά της να ασκήσει έλεγχο στις συνοριακές της χώρες και θα αποδυναμωθεί μόνιμα ως δύναμη αντιπολίτευσης στο ιμπεριαλιστικό μπλοκ. Αυτό οδήγησε στη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία.
Αυτό μας φέρνει στην άνοδο του μπλοκ των χωρών BRICS. Το BRICS είναι το ακρωνύμιο της Βραζιλίας, της Ρωσίας, της Ινδίας, της Κίνας και της Νότιας Αφρικής, των αρχικών μελών. Τώρα, στο Καζάν, θα πραγματοποιηθεί η πρώτη συνάντηση του BRICS-plus με τα νέα μέλη του: Το Ιράν, την Αίγυπτος, την Αιθιοπία, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και την Σαουδική Αραβία.
Υπάρχει πολύ αισιόδοξη συζήτηση μεταξύ των αριστερών ότι η ανάδυση της ομάδας BRICS θα αλλάξει την ισορροπία των οικονομικών και πολιτικών δυνάμεων σε παγκόσμιο επίπεδο. Είναι αλήθεια ότι τα πέντε έθνη BRICS έχουν τώρα ένα συνδυασμένο ΑΕΠ μεγαλύτερο από εκείνο της G7 σε όρους ισοτιμίας αγοραστικής δύναμης (ένα μέτρο του τι μπορεί να αγοράσει το ΑΕΠ εγχωρίως σε αγαθά και υπηρεσίες). Και αν προσθέσετε και τα νέα μέλη, αυτό κάνει το χάσμα ακόμη μεγαλύτερο.
Αλλά υπάρχουν επιφυλάξεις. Πρώτον, στο πλαίσιο των BRICS, η Κίνα είναι αυτή που παρέχει το μεγαλύτερο μέρος του ΑΕΠ των BRICS (αντιπροσωπεύοντας το 17,6% του παγκόσμιου ΑΕΠ), ακολουθούμενη από την Ινδία σε μακρινή δεύτερη θέση (7%)- ενώ η Ρωσία (3,1%), η Βραζιλία (2,4%) και η Νότια Αφρική (0,6%) αποτελούν μαζί μόλις το 6,1% του παγκόσμιου ΑΕΠ. Επομένως, δεν πρόκειται για μια ισότιμα μοιρασμένη οικονομική δύναμη εντός των BRICS. Και όταν μετράμε το ΑΕΠ ανά άτομο, οι BRICS δεν βρίσκονται πουθενά. Ακόμα και με τη χρήση διεθνών δολαρίων προσαρμοσμένων με ισοτιμίες αγοραστικής δύναμης, το κατά κεφαλήν ΑΕΠ των Ηνωμένων Πολιτειών ανέρχεται σε 80.035 δολάρια, πάνω από τρεις φορές υψηλότερο από αυτό της Κίνας, το οποίο ανέρχεται σε 23.382 δολάρια.
Η ομάδα BRICS+ θα παραμείνει μια πολύ μικρότερη και ασθενέστερη οικονομική δύναμη από το ιμπεριαλιστικό μπλοκ της G7. Επιπλέον, οι BRICS είναι πολύ διαφορετικές ως προς τον πληθυσμό, το κατά κεφαλήν ΑΕΠ, γεωγραφικά και ως προς την εμπορική σύνθεση. Και οι κυρίαρχες ελίτ στις χώρες αυτές βρίσκονται συχνά σε αντιπαράθεση (Κίνα εναντίον Ινδίας- Βραζιλία εναντίον Ρωσίας, Ιράν εναντίον Σαουδικής Αραβίας). Σε αντίθεση με την G7, η οποία έχει όλο και πιο ομοιογενείς οικονομικούς στόχους υπό τον σταθερό ηγεμονικό έλεγχο των ΗΠΑ, η ομάδα BRICS είναι ανομοιογενής σε πλούτο και εισόδημα και χωρίς ενιαίους οικονομικούς στόχους – εκτός ίσως από την προσπάθεια απομάκρυνσης από την οικονομική κυριαρχία των ΗΠΑ και ειδικότερα του δολαρίου ΗΠΑ.
Και ακόμη και αυτός ο στόχος θα είναι δύσκολο να επιτευχθεί. Όπως έχω επισημάνει σε προηγούμενες αναρτήσεις μου, παρόλο που έχει σημειωθεί σχετική μείωση της οικονομικής κυριαρχίας των ΗΠΑ σε παγκόσμιο επίπεδο και του δολαρίου, το τελευταίο παραμένει μακράν το σημαντικότερο νόμισμα για το εμπόριο, τις επενδύσεις και τα εθνικά συναλλαγματικά αποθέματα. Περίπου το ήμισυ του συνολικού παγκόσμιου εμπορίου τιμολογείται σε δολάρια και το μερίδιο αυτό δεν έχει αλλάξει σχεδόν καθόλου. Το δολάριο ΗΠΑ συμμετείχε στο 90% σχεδόν των παγκόσμιων συναλλαγών συναλλάγματος, γεγονός που το καθιστά το μοναδικό νόμισμα με τις περισσότερες συναλλαγές στην αγορά συναλλάγματος. Περίπου το ήμισυ όλων των διασυνοριακών δανείων, των διεθνών χρεογράφων και των εμπορικών τιμολογίων τιμολογούνται σε δολάρια, ενώ περίπου το 40% των μηνυμάτων SWIFT και το 60% των παγκόσμιων συναλλαγματικών αποθεμάτων είναι σε δολάρια.
Το κινεζικό γουάν συνεχίζει να κερδίζει σταδιακά και το μερίδιο του ρεμνίμπι στον παγκόσμιο τζίρο συναλλάγματος έχει αυξηθεί από λιγότερο από 1% πριν από 20 χρόνια σε περισσότερο από 7% σήμερα. Ωστόσο, το κινεζικό νόμισμα εξακολουθεί να αντιπροσωπεύει μόνο το 3% των παγκόσμιων αποθεμάτων συναλλάγματος, από 1% το 2017. Και η Κίνα δεν φαίνεται να έχει αλλάξει το μερίδιο του δολαρίου στα αποθεματικά της τα τελευταία δέκα χρόνια.
Ο John Ross έκανε παρόμοιες επισημάνσεις στην εξαιρετική ανάλυσή του για την “απο-δολαριοποίηση”. “Εν ολίγοις, οι χώρες/επιχειρήσεις/θεσμοί που εμπλέκονται στην απο-δολαριοποίηση είτε υφίστανται, είτε κινδυνεύουν να υποστούν, σημαντικό κόστος και κινδύνους. Αντίθετα, δεν υπάρχουν ισοδύναμα άμεσα ανοδικά οφέλη από την εγκατάλειψη του δολαρίου. Ως εκ τούτου, η μεγάλη πλειονότητα των χωρών/επιχειρήσεων/οργανισμών δεν θα απο-δολαριοποιηθούν, εκτός αν αναγκαστούν. Το δολάριο, επομένως, δεν μπορεί να αντικατασταθεί ως διεθνής νομισματική μονάδα χωρίς μια συνολική αλλαγή της παγκόσμιας διεθνούς κατάστασης, για την οποία δεν υπάρχουν ακόμη οι αντικειμενικές διεθνείς συνθήκες”.
Επιπλέον, οι πολυμερείς οργανισμοί που θα μπορούσαν να αποτελέσουν εναλλακτική λύση στο υπάρχον ΔΝΤ και την Παγκόσμια Τράπεζα (που ελέγχονται από τις ιμπεριαλιστικές οικονομίες) είναι ακόμη μικροί και αδύναμοι. Για παράδειγμα, υπάρχει η Νέα Αναπτυξιακή Τράπεζα των BRICS που ιδρύθηκε το 2015 στη Σαγκάη. Επικεφαλής της NDB είναι η πρώην αριστερή πρόεδρος της Βραζιλίας Ντίλμα. Υπάρχει πολύς θόρυβος ότι η NDB μπορεί να παρέχει έναν αντίθετο πόλο πίστωσης στους ιμπεριαλιστικούς θεσμούς του ΔΝΤ και της Παγκόσμιας Τράπεζας. Αλλά υπάρχει πολύς δρόμος για να γίνει αυτό. Ένας πρώην αξιωματούχος της Κεντρικής Τράπεζας της Νότιας Αφρικής (SARB) σχολίασε: “η ιδέα ότι οι πρωτοβουλίες των Brics, από τις οποίες η πιο εξέχουσα μέχρι στιγμής είναι η NDB, θα αντικαταστήσουν τα πολυμερή χρηματοπιστωτικά ιδρύματα που κυριαρχούνται από τη Δύση είναι ένα όνειρο απατηλό”.
Και όπως το έθεσε πρόσφατα ο Patrick Bond: “Το “να μιλάς αριστερά και να περπατάς δεξιά” του ρόλου των BRICS στην παγκόσμια χρηματοδότηση φαίνεται όχι μόνο στη σθεναρή οικονομική στήριξη του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 2010, αλλά και πιο πρόσφατα στην απόφαση της Νέας Αναπτυξιακής Τράπεζας των BRICS – υποτίθεται ότι αποτελεί εναλλακτική λύση στην Παγκόσμια Τράπεζα – να κηρύξει το πάγωμα του ρωσικού χαρτοφυλακίου της στις αρχές Μαρτίου, καθώς διαφορετικά δεν θα είχε διατηρήσει τη δυτική πιστοληπτική της αξιολόγηση ΑΑ+. ” Και η Ρωσία κατέχει το 20% του μετοχικού κεφαλαίου της NDB.
Οι BRICS είναι μια ετερόκλητη ομάδα εθνών με κυβερνήσεις που δεν έχουν καμία διεθνιστική προοπτική, σίγουρα όχι μια που να βασίζεται στον εργατικό διεθνισμό, με επικεφαλής πολλά από αυταρχικά καθεστώτα, όπου οι εργαζόμενοι έχουν ελάχιστο ή καθόλου λόγο, ή από κυβερνήσεις που εξακολουθούν να είναι σε μεγάλο βαθμό συνδεδεμένες με τα συμφέροντα του ιμπεριαλιστικού μπλοκ.
Ας επιστρέψουμε στο Bretton Woods και στην προφητεία του Ρούσβελτ. Πολλοί σύγχρονοι κεϋνσιανοί θεωρούν τη συμφωνία του Bretton Woods ως μια από τις μεγάλες επιτυχίες της κεϋνσιανής πολιτικής, καθώς επέφερε το είδος της παγκόσμιας συνεργασίας που χρειάζεται η παγκόσμια οικονομία για να βγει από την τρέχουσα ύφεση. Αυτό που χρειάζεται, βλέπετε, είναι να συναντηθούν όλες οι μεγάλες οικονομίες του κόσμου για να εκπονήσουν μια νέα συμφωνία για το εμπόριο και τα νομίσματα με κανόνες που θα διασφαλίζουν ότι όλες οι χώρες θα εργάζονται για το παγκόσμιο καλό. Δύο κεϋνσιανοί από το Δημοκρατικό Κόμμα των ΗΠΑ εκτίμησαν πρόσφατα ότι “ένα διαφορετικό είδος κοσμοθεωρίας δεν ήταν ποτέ πιο σαφές. Αυτό αποκαλύπτεται με μια ματιά σε οποιοδήποτε από τα προβλήματα της εποχής μας, από το κλίμα μέχρι την ανισότητα και τον κοινωνικό αποκλεισμό… Ο σχεδιασμός ενός νέου παγκόσμιου οικονομικού πλαισίου απαιτεί μια συζήτηση παγκόσμιας κλίμακας”.
Πράγματι, αλλά είναι πραγματικά δυνατόν σε έναν κόσμο που ελέγχεται από ένα ιμπεριαλιστικό μπλοκ με επικεφαλής ένα όλο και πιο προστατευτικό και μιλιταριστικό καθεστώς (με τον Τραμπ στον ορίζοντα) να μπορεί να υπάρξει αντίσταση από ένα χαλαρό αμάλγαμα κυβερνήσεων που συχνά εκμεταλλεύονται και καταπιέζουν τους ίδιους τους λαούς τους; Σε μια τέτοια κατάσταση, οι ελπίδες για μια νέα συντονισμένη παγκόσμια τάξη πραγμάτων στο παγκόσμιο χρήμα, το εμπόριο και τη χρηματοδότηση αποκλείονται. Ένα νέο και δίκαιο “Bretton Woods” δεν πρόκειται να συμβεί στον 21ο αιώνα – το αντίθετο μάλιστα.
Επιστρέφοντας στη Λαγκάρντ: “ο σημαντικότερος παράγοντας που επηρεάζει τη χρήση του διεθνούς νομίσματος είναι η “ισχύς των θεμελιωδών μεγεθών“. Με άλλα λόγια, από τη μία πλευρά, η τάση αποδυνάμωσης των οικονομιών του ιμπεριαλιστικού μπλοκ που αντιμετωπίζουν πολύ αργή ανάπτυξη και ύφεση κατά το υπόλοιπο της δεκαετίας – και από την άλλη, η συνεχής επέκταση της Κίνας και ακόμη και της Ινδίας. Αυτό σημαίνει ότι η βαριά στρατιωτική και οικονομική κυριαρχία των ΗΠΑ και των συμμάχων τους στέκεται στα πόδια κότας της σχετικά χαμηλής παραγωγικότητας, επενδύσεων και κερδοφορίας. Αυτή είναι μια συνταγή για παγκόσμιο κατακερματισμό και συγκρούσεις.
About Author
