Του συνεργάτη μας Χαράλαμπου Μπαλτά, 20 Αυγούστου, 2023
Τα μαθήματα για την διδακτική επάρκεια των νέων εκπαιδευτικών στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών (ΟΠΑ), στα οποία συμμετέχει και το «Σκασιαρχείο», δίνουν μια αφορμή να στοχαστούμε ξανά τον σχολικό συνεταιρισμό. Ιστορικά ο ίδιος ξεκινά από το Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών την δεκαετία του ’30. Οι εκπαιδευτικοί συναντιούνται με τους γεωπόνους και κάνουν από κοινού μια μεγάλη πορεία σχεδόν πενήντα χρόνων. Σήμερα ο σχολικός συνεταιρισμός δεν αποτελεί γνωστικό ενδιαφέρον της γεωπονίας, αλλά ούτε αναγνωρίζεται εύκολα από το Υπουργείο Παιδείας, καθώς είναι προτιμότερη η καπιταλιστική επιχειρηματικότητα, παρά η κοινωνική οικονομία. Παραδόξως το σύνολο της αριστεράς κρατά μια επιφυλακτικότητα και η εξωκοινοβουλευτική ιδιαίτερα ταυτίζει τον συνεταιρισμό με τον καπιταλισμό. Το να κάνεις σήμερα συνεταιρισμό με τα παιδιά είναι μια πράξη που έχεις μαζί σου την κοινότητα, αλλά σχεδόν όλους/όλες απέναντι σου. Προσπάθειες στα σχολεία υπάρχουν, εν πολλοίς εφήμερες. Όμως, ευτυχώς, το Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών είναι μια νησίδα παραγωγής επιστημονικής γνώσης. Κι αυτή μας εξελίσσει.
Έτσι λοιπόν και φέτος με τα εργαλεία της παιδαγωγικής μας – Τι νέα;, συμβούλιο τάξης, συνεργατική τάξη, πλάνα εργασίας, συνεταιρισμός, σχολείο της κοινότητας – τα παιδιά ονειρεύτηκαν τις σχολικές μονάδες που εργάζονται εικονικά. Η πρώτη ομάδα φοιτητών/ φοιτητριών σχεδίασε το Γενικό Λύκειο Αστυπάλαιας δίνοντας έμφαση στη φύση και στον σχολικό κήπο και η δεύτερη ομάδα το 15ο ΓΕΛ Κυψέλης, την οργάνωση αιμοδοσίας, σε συνεργασία με τους φορείς της γειτονιάς, όπως το Μυρμήγκι ή την Επιτροπή Κατοίκων Εξαρχείων. Η τρίτη ομάδα ονειρεύτηκε στο ΕΠΑΛ στο Περιστέρι Αττικής να κάνει μπάρες δημητριακών, η τετάρτη ομάδα στο Λύκειο Αναβρύτων να κάνει έναν σταθμό πρώτων βοηθειών, η πέμπτη ομάδα στο 1Ο ΓΕΛ Σπάρτης σχεδίασε την ηλεκτρική αυτονομία της σχολικής μονάδας για ένα οικολογικό σχολείο, η έκτη ομάδα στο ΓΕΛ Αμπελοκήπων Αθήνας θέλησε να κάνει ένα σχολείο που να υποδέχεται παιδιά ειδικής αγωγής, η έβδομη ομάδα στο 1ο ΓΕΛ Μεσσήνης να οργανώσει ένα τυπογραφείο και η όγδοη ονειρεύτηκε στο 1Ο ΓΕΛ Νέου Ηρακλείου Αττικής σπορείο, κήπο και κοινωνική κουζίνα. Ασυνείδητο, όνειρα, επιθυμίες, δάσκαλοι που αφήνουν τα παιδιά να ονειρεύονται, συγκρούσεις, ματαιώσεις, πένθος και δυναμική ομάδας που μοιράζεται την εξουσία, αυτά είναι τα υλικά της παιδαγωγικής μας.
Ο σχολικός συνεταιρισμός είναι κάτω από το συμβούλιο τάξης και συμβάλει στην αυτοδιαχείριση των παιδιών. Ανάμεσα στο κράτος και το κεφάλαιο είναι μια μεσαία περιοχή που αντλεί τη δύναμή του από τα όρια που θέτει η δημοκρατία και αναπτύσσεται μαζί της. Ενώνει το οικονομικό με το πολιτικό και η συνέλευση αποβλέπει να δώσει προτεραιότητα στο πολιτικό. Αν η νεωτερικότητα κι ο καπιταλισμός ενώνονται στην προτεραιότητα του οικονομικού, όταν αποβλέπουμε στην μετάβαση και στον κοινωνικό μετασχηματισμό, η προτεραιότητα είναι στο πολιτικό. Κι έτσι ο συνεταιρισμός αναμετριέται μ’ όλα τα ταμπού της εκπαίδευσης: δημόσιο/ ιδιωτικό, οικονομία, πολιτική, δημόσιος χώρος, σεξ, αφή, ασφάλεια/ ελευθερία, εικόνα/φωτογραφία/κινητά/σινεμά, ιστορία, ανοιχτό/κλειστό σχολείο στην κοινότητα, κοινωνικά κινήματα/ κράτος/ κεφάλαιο, φύση/ ψηφιακός κόσμος, ραδιόφωνο/ ΜΜΕ. Αν η σοσιαλδημοκρατία και η Ευρώπη την προηγουμένη περίοδο οριοθετούσε την πολιτική αγωγή στην συμμετοχή για τη ιδιότητα του πολίτη κι ο νωπός νεοφιλελεύθερος κόσμος στην διοίκηση, την ιεραρχία, τις εντολές και την υπακοή στο κράτος και κεφάλαιο, ο σχολικός συνεταιρισμός δίνει ένα πλαίσιο στα παιδιά να αισθάνονται ότι έχουν άμεση δημοκρατία, παράγουν, εκπροσωπούν και ψηφίζονται. Μια εμπειρία διαφορετική από την αλλοτρίωση του σημερινού κοινωνικού σχηματισμού όπου τα παιδιά στο μεγαλύτερο μέρος των δυτικών κοινωνιών καταναλώνουν, ψηφίζουν, δεν έχουν συνέλευση και μένουν χωρίς εκπροσώπηση. Διαφορετικές υποκειμενικότητες, διαφορετικές δυνητικότητες, διαφορετικές πραγματικότητες και τέλος, διαφορετικά παιδιά.
Στην Ελλάδα των πειραματισμών της προηγούμενης δεκαετίας και της εποποιίας του λαού (λαϊκές συνελεύσεις, πλατείες, αντιφασιστικό μέτωπο, πτώση των κυβερνήσεων, κοινωνική οικονομία, κρίση της αστικής τάξης) ο σχολικός συνεταιρισμός αγαπήθηκε πολύ. Τώρα ξεχωρίζουν κάποιες σχολικές μονάδες, όπως το 12ο Δημοτικό Σχολείο Λαμίας με το έργο του δασκάλου Χρήστου Κατσαρού, μέλους του «Σκασιαρχείου». Με τον ίδιο μοιραζόμαστε ως μέλη στο «Σκασιαρχείο» και την διδακτική εμπειρία με τους νέους εκπαιδευτικούς στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, στο πλαίσιο των μαθημάτων με υπεύθυνη την πανεπιστημιακή καθηγήτρια Βασιλική Μπρίνια, στήριγμα της παιδαγωγικής μας.
Σχεδόν δέκα χρόνια (2013 – 2023) είμαστε στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών! Κι αυτή τη χρονιά οι ιδέες των εκπαιδευτικών και στις τρεις βαθμίδες της εκπαίδευσης θα δοκιμαστούν για τις αντοχές τους. Η παιδαγωγική συγκρούεται με τη διοίκηση και τα χαρακτηριστικά που της δίνει το κράτος είναι αυτά της κρατικής παιδαγωγικής με δάνεια κριτικής παιδαγωγικής, ψηφιακού μετασχηματισμού και νευροεπιστημών. Εμείς αυτό που θέλουμε να έχουμε είναι η μνήμη των χεριών. Θέλουμε σχολικά συμβούλια στα σχολεία, όπου και η φωνή των παιδιών κι ο σχολικός συνεταιρισμός θα δίνουν έναν τόνο στη δημοκρατία που επιθυμούμε στον δημόσιο χώρο. Τα παιδιά στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση δεν έχουν δικαίωμα γνώμης στα όργανα του σχολείου γιατί δεν προβλέπεται από το κράτος, παρά μόνο από τους θεσμούς τους (συνέλευση, εφημερίδα, ραδιόφωνο). Για να μην πούμε τι γίνεται στα ιδιωτικά σχολεία τα οποία πόρρω απέχουν από την Σχολή Αηδονοπούλου ή μερικά παρεμφερή.
Θέλουμε τη συμμετοχή των παιδιών στο θεσμό του σχολικού συμβουλίου. Τώρα, με την ηγεμονία του νεοφιλελευθερισμού και της διαφοροποιημένης παιδαγωγικής χωρίς συλλογικά πλάνα εργασίας, ο σύλλογος διδασκόντων δεν έχει τη δύναμη νομικά που είχε και η διοίκηση είναι του διευθυντή/ διευθύντριας. Η συμμετοχή όμως των παιδιών θα κάνει και τους εκπαιδευτικούς πάλι δυνατούς. Κι η αυτονομία του σχολικού συνεταιρισμού θα μας οδηγήσει πιο γρήγορα στο σχολείο της κοινότητας, ξέροντας τι θέλουμε, τι μας ενδυναμώνει, πως γινόμαστε μεταβιβαστικοί, πως επικοινωνούμε την επιθυμία μας, πως συνεργαζόμαστε, πως αρνούμαστε την αξιολόγηση που επανήλθε και πως μεγαλώνουμε αγαπώντας το έργο των χεριών μας, όχι από σκλαβιά κι ασφάλεια αλλά από ελευθερία. Άφοβα. Κι ένα σχόλιο. Τελευταία γι’ αυτή τη λέξη υπάρχει φόβος που απαντάει στον φόβο. Και ξέρουμε πολιτικά τι σημαίνει φόβος για την ελευθερία.
Ο Χαράλαμπος Μπαλτάς είναι δάσκαλος, μέλος του «Σκασιαρχείου» με «Τα θρανία της Άνοιξης»
About Author
