23/04/24 Μ. Ρόμπερτς
Το 2021, ο Guglielmo Carchedi και εγώ δημοσιεύσαμε μια εργασία στο Historical Materialism που ονομάζεται The Economics of Modern Imperialism. Η εργασία επικεντρώθηκε αποκλειστικά στις οικονομικές πτυχές του ιμπεριαλισμού. Το ορίσαμε ως την επίμονη και μακροπρόθεσμη καθαρή ιδιοποίηση υπεραξίας από τις προηγμένες καπιταλιστικές χώρες υψηλής τεχνολογίας που μεταφέρθηκε από τις χώρες χαμηλής τεχνολογίας στις οποίες οι πρώτες κυριαρχούσαν. Προσδιορίσαμε τέσσερα κανάλια μέσω των οποίων η υπεραξία ρέει προς τις ιμπεριαλιστικές χώρες: νομισματική τιμολόγηση, εισοδηματικές ροές από επενδύσεις κεφαλαίου, άνιση ανταλλαγή (UE) μέσω του εμπορίου, και αλλαγές στις συναλλαγματικές ισοτιμίες.
Δεν αρνηθήκαμε άλλες πτυχές της ιμπεριαλιστικής κυριαρχίας στην πλειονότητα του κόσμου, συγκεκριμένα, τη στρατιωτική ισχύ και τον πολιτικό έλεγχο των διεθνών θεσμών (ΟΗΕ, ΔΝΤ, Παγκόσμια Τράπεζα κ.λπ.) και τη δύναμη της «διεθνούς διπλωματίας». Αλλά στην εργασία επικεντρωθήκαμε στις οικονομικές πτυχές, οι οποίες υποστηρίξαμε ότι ήταν ο τελικός καθοριστικός παράγοντας που καθοδηγούσε αυτά τα άλλα εξαιρετικά σημαντικά, αλλά καθοριστικά χαρακτηριστικά, όπως η στρατιωτική και πολιτική κυριαρχία, καθώς και η πολιτιστική και ιδεολογική υπεροχή.
Σε αυτό το έγγραφο, δώσαμε ιδιαίτερη προσοχή στον ποσοτικό προσδιορισμό της άνισης ανταλλαγής (UE), δηλαδή της μεταφοράς υπεραξίας μέσω του διεθνούς εξαγωγικού εμπορίου. Χρησιμοποιήσαμε δύο μεταβλητές στην ανάλυσή μας για την UE: την οργανική σύνθεση του κεφαλαίου και το ποσοστό εκμετάλλευσης, και μετρήσαμε ποια από αυτές τις δύο μεταβλητές ήταν πιο σημαντική για τη συμβολή στις μεταβιβάσεις της ΕΕ.
Διαπιστώσαμε ότι από το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, το ιμπεριαλιστικό μπλοκ (IC) έπαιρνε ετησίως περίπου το 1% του ΑΕΠ του μέσω της μεταφοράς υπεραξίας στο διεθνές εμπόριο από τις υπόλοιπες μεγάλες «αναπτυσσόμενες» οικονομίες (DC) στο G20. ενώ οι τελευταίοι έχασαν περίπου το 1% του ΑΕΠ τους σε υπεραξία που μεταφέρθηκε στο ιμπεριαλιστικό μπλοκ. Και αυτές οι αναλογίες αυξάνονταν.
Η άλλη μεγάλη περιοχή μεταφοράς εσόδων προήλθε από τη διεθνή ροή κερδών, τόκων και προσόδων που οικειοποιήθηκε το ιμπεριαλιστικό μπλοκ από τις επενδύσεις του σε περιουσιακά στοιχεία, υλικά και χρηματοπιστωτικά, στην περιφέρεια. Τη μετρήσαμε με τις καθαρές ροές κερδών, τόκων και ενοικίων προς το ιμπεριαλιστικό μπλοκ – αυτό που αποκαλεί το ΔΝΤ καθαρό πρωτογενές πιστωτικό εισόδημα – σε σύγκριση με εκείνες της υπόλοιπης G20.
Για αυτήν την ανάρτηση, αποφάσισα να ενημερώσω αυτήν την πτυχή της οικονομικής κυριαρχίας συγκρίνοντας πρώτα τις ακαθάριστες ροές πρωτογενούς πιστωτικού εισοδήματος για τις οικονομίες G7 και BRICS. Κοίταξα μόλις τα χρόνια του 21ου αιώνα . Οι ακαθάριστες ροές εισοδήματος προς την G7 είναι πλέον επτά φορές μεγαλύτερες από αυτές που λαμβάνουν οι BRICS.
Αυτό που διαπίστωσα επίσης ήταν ότι μετά τον υπολογισμό των χρεώσεων, δηλαδή των εισοδημάτων που ρέουν έξω, η θέση NET ήταν ακόμη πιο έντονη. Η ετήσια καθαρή ροή εισοδήματος προς τις οικονομίες της G7 ήταν περίπου 0,5% του ΑΕΠ της G7. Πράγματι, οι πέντε κορυφαίες ιμπεριαλιστικές οικονομίες (G5) έλαβαν ένα εκπληκτικό 1,7% του ετήσιου ΑΕΠ τους από τέτοιες καθαρές εισροές. Αντίθετα, οι οικονομίες των BRICS έχασαν 1,2% του ΑΕΠ τους ετησίως σε καθαρές εκροές.
Αν κοιτάξετε τις καθαρές ροές εσόδων για κάθε χώρα της G7 και των BRICS, οι περισσότερο κερδισμένοι τις τελευταίες δύο δεκαετίες ήταν η Ιαπωνία με τις τεράστιες ξένες επενδύσεις της και το Ηνωμένο Βασίλειο, το κέντρο προσόδου των χρηματοπιστωτικών κυκλωμάτων. Οι χώρες BRICS που έχασαν τα περισσότερα (ως ποσοστό του ΑΕΠ τους) ήταν η Νότια Αφρική και η Ρωσία.
Τώρα, αν προσθέσετε στο 1% κέρδος/απώλεια του ΑΕΠ στο εισόδημα από το διεθνές εμπόριο που περιγράφηκε παραπάνω, τότε το ιμπεριαλιστικό μπλοκ επωφελείται περίπου 2-3% του ΑΕΠ κάθε χρόνο από την εκμετάλλευση των BRICS, των μεγάλων οικονομιών του «Παγκοσμίου Νότου», κάτι που στην πραγματικότητα ισοδυναμεί με τη μέση ετήσια αύξηση του πραγματικού τους ΑΕΠ τον 21ο αιώνα.
Η World Inequality Database (WID), η ομάδα οικονομολόγων για την «ανισότητα» με έδρα το Παρίσι, συμπεριλαμβανομένων των Thomas Piketty και Daniel Zucman, μόλις δημοσίευσε μια βαθιά ανάλυση αυτού που αποκαλούν «υπερβολική απόδοση» που απέκτησε το πλούσιο ιμπεριαλιστικό μπλοκ σε περιουσιακά στοιχεία που διατηρούνται στο εξωτερικό. Το WID διαπιστώνει ότι τα ακαθάριστα ξένα περιουσιακά στοιχεία και υποχρεώσεις έχουν γίνει μεγαλύτερα σχεδόν παντού, αλλά ιδιαίτερα στις πλούσιες χώρες, και ο εξωχώριας προέλευσης πλούτος έχει φτάσει περίπου το διπλάσιο του παγκόσμιου ΑΕΠ, ή το ένα πέμπτο του παγκόσμιου πλούτου. Το ιμπεριαλιστικό μπλοκ ελέγχει το μεγαλύτερο μέρος αυτού του εξωτερικού πλούτου, με το 20% των πλουσιότερων χωρών να κατέχουν περισσότερο από το 90% του συνολικού ξένου πλούτου. Το WID περιλάμβανε επίσης τον πλούτο που κρύβεται σε φορολογικούς παραδείσους και το εισόδημα κεφαλαίου που προέκυψε από αυτόν.
Η υπερβάλλουσα απόδοση ορίζεται ως «το χάσμα μεταξύ των αποδόσεων των ξένων περιουσιακών στοιχείων και των αποδόσεων των αλλοδαπών υποχρεώσεων». Το WID διαπιστώνει ότι αυτό έχει αυξηθεί σημαντικά για το 20% των πλουσιότερων χωρών από το 2000. Οι καθαρές μεταφορές εισοδήματος από τις φτωχότερες προς τις πλουσιότερες ισοδυναμούν τώρα με 1% του ΑΕΠ των κορυφαίων 20% χωρών (και 2% του ΑΕΠ για τις πρώτες 10% χωρών), ενώ επιδεινώνει αυτό του κατώτερου 80% κατά περίπου 2-3% του ΑΕΠ τους. Αυτά τα αποτελέσματα είναι αρκετά παρόμοια με τα αποτελέσματα που πήρα για τις ροές καθαρού πιστωτικού εισοδήματος παραπάνω.
Αυτό που μας έκανε εντύπωση στην αρχική μας εργασία ήταν ότι το ιμπεριαλιστικό μπλοκ των χωρών όπως το ορίσαμε το 2021 ήταν ουσιαστικά το ίδιο με εκείνες τις προηγμένες καπιταλιστικές οικονομίες που ο Λένιν προσδιόρισε ως την ιμπεριαλιστική ομάδα το 1915 – περίπου 13 χώρες. Δεν είχαν γίνει σχεδόν προσθήκες στο κλαμπ – ήταν κλειστό για νέα μέλη. Οι αναδυόμενες καπιταλιστικές οικονομίες τον περασμένο αιώνα καταδικάστηκαν σε κυριαρχία από το ιμπεριαλιστικό μπλοκ. Αυτή η νέα μελέτη του WID επιβεβαιώνει αυτό το συμπέρασμα. Τα τελευταία 50 χρόνια στην έρευνά τους, το ιμπεριαλιστικό μπλοκ παραμένει αμετάβλητο και αυξάνει την εξαγωγή του εισοδήματος πλούτου από τους υπόλοιπους -και αυτό περιλαμβάνει χώρες όπως η Κίνα, η Ινδία, η Βραζιλία και η Ρωσία. Υπό αυτή την έννοια, αυτές οι χώρες BRIC δεν μπορούν να θεωρηθούν ούτε υποιμπεριαλιστικές, πόσο μάλλον ιμπεριαλιστικές.
Αυτό με φέρνει σε μερικές σκέψεις για το θέμα της υπερ-εκμετάλλευσης. Η υπερεκμετάλλευση έχει οριστεί ως η κατάσταση εκείνη όπου οι μισθοί είναι τόσο χαμηλοί που είναι κάτω από την αξία της εργατικής δύναμης, δηλαδή το ποσό της αξίας που απαιτείται για να διατηρηθεί η λειτουργία και η επαρκής αναπαραγωγή των εργαζομένων ώστε να συνεχίσουν να εργάζονται. Οι εργαζόμενοι με μισθούς και επίπεδα παροχών κάτω από αυτά είναι στην πραγματικότητα φτωχοί. Έχει υποστηριχθεί ότι αυτό είναι το κύριο χαρακτηριστικό της ιμπεριαλιστικής εκμετάλλευσης του Παγκόσμιου Νότου. Οι μισθοί είναι τόσο χαμηλοί εκεί που είναι κάτω από την αξία της εργατικής δύναμης. Η υπερεκμετάλλευση είναι αυτή που δίνει τη δυνατότητα στις ιμπεριαλιστικές πολυεθνικές να αποκομίζουν τα υπερκέρδη τους από το εμπόριο, την τιμολόγηση και το εισόδημα από επενδύσεις.
Στην αρχική μας εργασία, αμφισβητήσαμε εάν η «υπερ-εκμετάλλευση», η οποία αναμφίβολα υπάρχει, ήταν αναγκαστικά ο κύριος μοχλός μεταφοράς υπεραξίας από τις φτωχές χώρες στις πλούσιες. Κατά την άποψή μας, ο μηχανισμός της καπιταλιστικής εκμετάλλευσης και της μεταφοράς υπεραξίας έκανε τη δουλειά χωρίς να χρειάζεται να καταφύγει στην υπερεκμετάλλευση ως κύρια αιτία.
Επιπλέον, η διεθνής υπερεκμετάλλευση υπονοούσε ότι υπήρχε κάποιο μέσο διεθνές επίπεδο μισθών που θα μπορούσε να λειτουργήσει ως μετρητής της αξίας της εργατικής δύναμης παγκοσμίως. Όμως, ενώ υπάρχουν διεθνείς τιμές αγοράς για εξαγωγικά αγαθά και υπηρεσίες, δεν υπάρχει διεθνής μισθός. Οι μισθοί καθορίζονται σε μεγάλο βαθμό από την ισορροπία δυνάμεων μεταξύ καπιταλιστών και εργατών σε κάθε χώρα. Σίγουρα, υπάρχουν διεθνείς πιέσεις και οι εγχώριες καπιταλιστικές εταιρείες στον Παγκόσμιο Νότο που ανταγωνίζονται στις παγκόσμιες αγορές εναντίον πολύ πιο προηγμένων τεχνολογικά εταιρειών του ιμπεριαλιστικού μπλοκ μπορούν συχνά να επιβιώσουν μόνο μειώνοντας τους μισθούς των εργαζομένων τους. Αλλά αυτό σημαίνει ότι ο ρυθμός υπεραξίας ή εκμετάλλευσης αυξάνεται για να αντισταθμίσει την απώλεια υπεραξίας στο διεθνές εμπόριο με τις ιμπεριαλιστικές εταιρείες δεδομένων των πιο παραγωγικών τεχνολογιών τους.
Πράγματι, στην αρχική μας εργασία, διαπιστώσαμε ότι ήταν ένας συνδυασμός των δύο παραγόντων: καλύτερη τεχνολογία που μειώνει το κόστος ανά μονάδα για τις πλούσιες οικονομίες. συν ένα υψηλότερο ποσοστό εκμετάλλευσης στις φτωχότερες χώρες που συνέβαλε σε αυτό το 1% του ΑΕΠ ετήσια μεταφορά κερδών από τους BRICS στο ιμπεριαλιστικό κλαμπ. Διαπιστώσαμε ότι ήταν μία αναλογία περίπου 60:40 μεταξύ της συμβολής της πιο παραγωγικής τεχνολογίας έναντι των υψηλότερων ρυθμών εκμετάλλευσης στη μεταφορά της υπεραξίας από τις φτωχές στις πλούσιες χώρες.
Θα μπορούσαμε να μετρήσουμε αν η μεταφορά της αξίας οφείλεται σε «υπερεκμετάλλευση ή όχι; Ένας τρόπος θα ήταν να εξετάσουμε τα εθνικά επίπεδα μισθών φτώχειας. Διαφέρουν έντονα μεταξύ των χωρών και μεταξύ πλούσιων και φτωχών χωρών. Εάν αυτά τα επίπεδα μπορούν να θεωρηθούν ως το σημείο καμπής των μισθών πάνω ή κάτω από την αξία της εργατικής δύναμης, τότε το ποσοστό των εργαζομένων τόσο στις πλούσιες όσο και στις φτωχές χώρες που κερδίζουν λιγότερα από αυτά τα εθνικά επίπεδα θα μπορούσε να θεωρηθεί ως «υπερ-εκμετάλλευση».
Το θέμα εδώ είναι ότι υπάρχουν και εργάτες στις ιμπεριαλιστικές «πλούσιες» οικονομίες που τους «υπερ-εκμεταλλεύονται» με αυτό το κριτήριο. Και με τη σειρά τους, υπάρχουν πολλοί εργαζόμενοι στις φτωχές χώρες που κερδίζουν πάνω από τα εθνικά τους επίπεδα μισθών φτώχειας.
Κοιτάξτε τα επίπεδα μισθών φτώχειας για τις οικονομίες των G7 και BRIC που υπολόγισα από πηγές της Παγκόσμιας Τράπεζας. Με βάση την αναλογία των εργαζομένων που κερδίζουν λιγότερα από το ποσοστό μισθών φτώχειας στις αντίστοιχες χώρες τους (όπως προβλέπεται από την Παγκόσμια Τράπεζα), υπολογίζω ότι περίπου το 5-10% των εργαζομένων της G7 υφίστανται «υπερεκμετάλλευση», ενώ στους BRICS είναι περίπου 25-30%. Αλλά αυτό εξακολουθεί να σημαίνει ότι το 70% των εργαζομένων στα BRICS, ενώ κερδίζουν πολύ λιγότερα ημερησίως από τους εργαζόμενους της G7, δεν κερδίζουν κάτω από την αξία της εργατικής τους δύναμης σε εθνική βάση. Η εκμετάλλευση των εργαζομένων στον Παγκόσμιο Νότο είναι τεράστια, αλλά η υπερεκμετάλλευση αυτή καθαυτή δεν είναι η κύρια αιτία.
Εν ολίγοις, αυτό που επιβεβαιώνουν αυτές οι νέες μελέτες είναι ότι ο ιμπεριαλισμός μπορεί να ποσοτικοποιηθεί με οικονομικούς όρους: είναι η επίμονη μεταφορά υπεραξίας στις πλούσιες χώρες από τις φτωχότερες χώρες του κόσμου μέσω άνισης ανταλλαγής στο διεθνές εμπόριο και μέσω καθαρών ροών κερδών, τόκων και προσόδων από επενδύσεις και πλούτο που κατέχουν οι πλούσιες χώρες στις φτωχές χώρες. Αυτή η διαδικασία αναπτύχθηκε πριν από περίπου 150 χρόνια και παραμένει.
About Author
