Ο αγώνας ενάντια στον ιμπεριαλισμό και τον πόλεμο

(απόσπασμα από “Το Μεταβατικό Πρόγραμμα” του Λ. Τρότσκι)

Ολόκληρη η κοσμοθεωρία, και κατά συνέπεια και η εσωτερική πολιτική ζωή των επιμέρους χωρών, είναι συννεφιασμένη από την απειλή του παγκόσμιου πολέμου. Ήδη η επικείμενη καταστροφή στέλνει βίαιους κυματισμούς ανησυχίας στις ευρύτερες μάζες της ανθρωπότητας.

Η Δεύτερη Διεθνής επαναλαμβάνει την περιβόητη πολιτική της του 1914 με τη μεγαλύτερη βεβαιότητα αφού σήμερα είναι η Κομιντέρν που παίζει το πρώτο βιολί στον σοβινισμό. Μόλις ο κίνδυνος του πολέμου απέκτησε συγκεκριμένο περίγραμμα, οι σταλινικοί, ξεπερνώντας κατά πολύ τους αστούς και τους μικροαστούς ειρηνιστές, έγιναν κραυγαλέοι υποστηρικτές της λεγόμενης «εθνικής άμυνας». Ο επαναστατικός αγώνας ενάντια στον πόλεμο στηρίζεται λοιπόν πλήρως στους ώμους της Τέταρτης Διεθνούς.

Η μπολσεβίκο-λενινιστική πολιτική σχετικά με αυτό το ζήτημα, που διατυπώθηκε στη θέση της Διεθνούς Γραμματείας ( Πόλεμος και Τέταρτη Διεθνής, 1934), διατηρεί όλη της τη δύναμη σήμερα.

Την επόμενη περίοδο ένα επαναστατικό κόμμα θα εξαρτηθεί για την επιτυχία του πρωτίστως από την πολιτική του στο ζήτημα του πολέμου. Μια σωστή πολιτική αποτελείται από δύο στοιχεία: μια αδιάλλακτη στάση απέναντι στον ιμπεριαλισμό και τους πολέμους του και την ικανότητα να βασίζει κανείς το πρόγραμμά του στην εμπειρία των ίδιων των μαζών.

Η αστική τάξη και οι πράκτορες της χρησιμοποιούν το ζήτημα του πολέμου, περισσότερο από κάθε άλλο, για να εξαπατήσουν τον λαό μέσω αφαιρέσεων, γενικών τύπων, κουτσών φρασεολογιών: «ουδετερότητα», «συλλογική άμυνα», «εξοπλισμοί για την υπεράσπιση της ειρήνης», «αγώνα» ενάντια στο φασισμό» και ούτω καθεξής. Όλες αυτές οι φόρμουλες περιορίζονται τελικά στο γεγονός ότι το ζήτημα του πολέμου, δηλαδή η μοίρα του λαού, αφήνεται στα χέρια των ιμπεριαλιστών, των κυβερνητικών επιτελείων τους, της διπλωματίας τους, των στρατηγών τους, με όλες τους τις ίντριγκες και τις συνωμοσίες εναντίον των ανθρώπων.

Η Τέταρτη Διεθνής απορρίπτει με αποστροφή όλες αυτές τις αφαιρέσεις που παίζουν τον ίδιο ρόλο στο δημοκρατικό στρατόπεδο με το φασιστικό: «τιμήστε το «αίμα», την «φυλή». Δεν αρκεί όμως η αποστροφή. Είναι επιτακτική ανάγκη να βοηθήσουμε τις μάζες να διακρίνουν, μέσω κριτηρίων που να επαληθεύουν, συνθημάτων και αιτημάτων, τη συγκεκριμένη ουσία των απατηλών αφαιρέσεων.

« Αφοπλισμός; – Αλλά το όλο ερώτημα περιστρέφεται γύρω από το ποιος θα αφοπλίσει ποιον. Ο μόνος αφοπλισμός που μπορεί να αποτρέψει ή να τερματίσει τον πόλεμο είναι ο αφοπλισμός της αστικής τάξης από τους εργάτες. Αλλά για να αφοπλίσουν την αστική τάξη, οι εργάτες πρέπει να οπλιστούν.

« Ουδετερότητα; Αλλά το προλεταριάτο δεν μοιάζει καθόλου να είναι ουδέτερο στον πόλεμο μεταξύ Ιαπωνίας και Κίνας, ούτε σε πόλεμο μεταξύ Γερμανίας και ΕΣΣΔ. «Τότε αυτό σημαίνει ότι είναι η άμυνα της Κίνας και της ΕΣΣΔ;» Φυσικά! Όχι όμως από τους ιμπεριαλιστές που θα στραγγαλίσουν και την Κίνα και την ΕΣΣΔ.

« Υπεράσπιση της Πατρίδας; – Αλλά αυτή την αφαίρεση, η αστική τάξη την καταλαβαίνει ως υπεράσπιση των κερδών και της λεηλασίας της. Είμαστε έτοιμοι να υπερασπιστούμε την πατρίδα από τους ξένους καπιταλιστές, αν πρώτα δέσουμε τα χέρια και τα πόδια των δικών μας (καπιταλιστών) και τους εμποδίσουμε να επιτεθούν σε ξένες πατρίδες. Αν οι εργάτες και οι αγρότες της χώρας μας γίνουν οι πραγματικοί κύριοι της. Εάν ο πλούτος της χώρας μεταφερθεί από τα χέρια μιας μικροσκοπικής μειονότητας στα χέρια του λαού. Αν ο στρατός γίνει όπλο των εκμεταλλευομένων αντί των εκμεταλλευτών.

Είναι απαραίτητο να ερμηνεύσουμε αυτές τις θεμελιώδεις ιδέες διασπώντας τις σε πιο συγκεκριμένες και επιμέρους, ανάλογα με την πορεία των γεγονότων και τον προσανατολισμό της σκέψης των μαζών. Επιπλέον, είναι απαραίτητο να γίνει αυστηρή διάκριση μεταξύ του ειρηνισμού του διπλωμάτη, του καθηγητή, του δημοσιογράφου και του ειρηνισμού του ξυλουργού, του εργάτη στη γεωργία και της καθαρίστριας. Στην πρώτη περίπτωση, ο πασιφισμός είναι ένα παραβάν για τον ιμπεριαλισμό. Στην άλλη, είναι η συγκεχυμένη έκφραση της δυσπιστίας στον ιμπεριαλισμό. Όταν ο μικρός αγρότης ή εργάτης μιλάει για την υπεράσπιση της πατρίδας, εννοεί την υπεράσπιση του σπιτιού του, της οικογένειάς του και άλλων παρόμοιων οικογενειών από εισβολή, βόμβες και δηλητηριώδη αέρια. Ο καπιταλιστής και ο δημοσιογράφος του με την υπεράσπιση της πατρίδας εννοούν την κατάληψη αποικιών και αγορών, την ληστρική αύξηση του «εθνικού» μεριδίου του παγκόσμιου εισοδήματος. Ο αστικός πασιφισμός και ο πατριωτισμός είναι διαποτισμένοι με απάτη. Στον ειρηνισμό, ακόμη και στον πατριωτισμό των καταπιεσμένων, υπάρχουν στοιχεία που αντανακλούν αφενός το μίσος για τον καταστροφικό πόλεμο και αφετέρου την προσκόλληση σε αυτό που πιστεύουν ότι είναι το δικό τους καλό – στοιχεία που πρέπει να ξέρουμε πώς να αξιοποιήσουμε προκειμένου να εξαχθούν τα απαραίτητα συμπεράσματα.

Χρησιμοποιώντας αυτές τις σκέψεις ως αφετηρία της, η Τέταρτη Διεθνής υποστηρίζει κάθε, έστω και ανεπαρκές, αίτημα, αν μπορεί να τραβήξει τις μάζες σε κάποιο βαθμό στην ενεργό πολιτική, να αφυπνίσει την κριτική τους και να ενισχύσει τον έλεγχό τους στις μηχανορραφίες της αστικής τάξης.

Από αυτή την άποψη, το αμερικανικό τμήμα μας, για παράδειγμα, υποστηρίζει πλήρως την πρόταση για τη διεξαγωγή δημοψηφίσματος για το ζήτημα της κήρυξης του πολέμου. Καμία δημοκρατική μεταρρύθμιση, όπως γίνεται κατανοητό, δεν μπορεί από μόνη της να εμποδίσει τους κυβερνώντες να προκαλέσουν πόλεμο όταν το επιθυμούν. Είναι απαραίτητο να δοθεί ειλικρινής προειδοποίηση για αυτό. Χωρίς όμως να αντέχει τις ψευδαισθήσεις των μαζών σχετικά με το προτεινόμενο δημοψήφισμα, η υποστήριξή του σε αυτό αντανακλά τη δυσπιστία που νιώθουν οι εργάτες και οι αγρότες για την αστική κυβέρνηση και το Κογκρέσο. Χωρίς να ενισχύουμε και να διασπείρουμε ψευδαισθήσεις, είναι απαραίτητο να υποστηρίξουμε με κάθε δυνατή δύναμη την προοδευτική δυσπιστία των εκμεταλλευόμενων προς τους εκμεταλλευτές. Όσο πιο διαδεδομένο γίνεται το κίνημα για το δημοψήφισμα, τόσο πιο γρήγορα θα απομακρυνθούν από αυτό οι αστοί ειρηνιστές, τόσο πιο ολοκληρωτικά θα συμβιβαστούν οι προδότες της Κομιντέρν, τόσο οξύτερη θα γίνεται η δυσπιστία προς τους ιμπεριαλιστές.

Από αυτή την άποψη, είναι απαραίτητο να προωθηθεί το αίτημα: εκλογικά δικαιώματα για άνδρες και γυναίκες ξεκινώντας από την ηλικία των 18 ετών. Εκείνοι που θα κληθούν να πεθάνουν για την πατρίδα αύριο θα πρέπει να έχουν δικαίωμα ψήφου σήμερα. Ο αγώνας ενάντια στον πόλεμο πρέπει πρώτα από όλα να ξεκινήσει με την επαναστατική κινητοποίηση της νεολαίας .

Πρέπει να χυθεί φως στο πρόβλημα του πολέμου από όλες τις οπτικές γωνίες, με βάση την πλευρά από την οποία θα αντιμετωπίσει τις μάζες σε μια δεδομένη στιγμή.

Ο πόλεμος είναι μια γιγάντια εμπορική επιχείρηση, ειδικά για την πολεμική βιομηχανία. Οι «60 οικογένειες» είναι επομένως πατριώτες πρώτης γραμμής και οι κύριοι προβοκάτορες του πολέμου. Ο εργατικός έλεγχος των πολεμικών βιομηχανιών είναι το πρώτο βήμα στον αγώνα ενάντια στους «κατασκευαστές» του πολέμου.

Στο σύνθημα των μεταρρυθμιστών: φόρος στο στρατιωτικό κέρδος , αντιπαραθέτουμε τα συνθήματα: κατάσχεση στρατιωτικού κέρδους και απαλλοτρίωση των διακινητών στις πολεμικές βιομηχανίες . Όπου η στρατιωτική βιομηχανία «εθνικοποιείται», όπως στη Γαλλία, το σύνθημα του εργατικού ελέγχου διατηρεί την πλήρη ισχύ του. Το προλεταριάτο έχει τόσο λίγη εμπιστοσύνη στην κυβέρνηση της αστικής τάξης όσο σε έναν μεμονωμένο καπιταλιστή.

Ούτε ένας άνθρωπος και ούτε μια δεκάρα για την αστική κυβέρνηση!

Όχι εξοπλιστικό πρόγραμμα αλλά πρόγραμμα χρήσιμων δημοσίων έργων!

Πλήρης ανεξαρτησία των εργατικών οργανώσεων από τον στρατιωτικό-αστυνομικό έλεγχο!

Μια για πάντα πρέπει να αποσπάσουμε από τα χέρια της άπληστης και ανελέητης ιμπεριαλιστικής κλίκας, που μηχανορραφεί πίσω από τις πλάτες του λαού, τη διάθεση της μοίρας του λαού. Σύμφωνα με αυτό, απαιτούμε:

Πλήρης κατάργηση της μυστικής διπλωματίας.

1. Όλες οι συνθήκες και συμφωνίες να είναι προσβάσιμες σε όλους τους εργαζόμενους και τους αγρότες.

2. Στρατιωτική εκπαίδευση και οπλισμός εργατών και αγροτών υπό τον άμεσο έλεγχο των επιτροπών εργαζομένων και αγροτών.

3. Δημιουργία στρατιωτικών σχολών για την εκπαίδευση των διοικητών μεταξύ των εργαζομένων, που επιλέγονται από εργατικές οργανώσεις.

4. Αντικατάσταση του μόνιμου στρατού με μια λαϊκή πολιτοφυλακή , άρρηκτα συνδεδεμένη με εργοστάσια, ορυχεία, αγροκτήματα κ.λπ.

Ο ιμπεριαλιστικός πόλεμος είναι η συνέχεια και η όξυνση της ληστρικής πολιτικής της αστικής τάξης. Η πάλη του προλεταριάτου ενάντια στον πόλεμο είναι η συνέχιση και η όξυνση της ταξικής του πάλης. Η έναρξη του πολέμου αλλοιώνει την κατάσταση και εν μέρει τα μέσα πάλης μεταξύ των τάξεων, αλλά όχι τον στόχο και τη βασική πορεία. Η ιμπεριαλιστική αστική τάξη κυριαρχεί στον κόσμο. Ως εκ τούτου, στον βασικό του χαρακτήρα, ο πόλεμος που πλησιάζει θα είναι ένας ιμπεριαλιστικός πόλεμος. Το θεμελιώδες περιεχόμενο της πολιτικής του διεθνούς προλεταριάτου θα είναι συνεπώς ένας αγώνας ενάντια στον ιμπεριαλισμό και τον πόλεμο του. Σε αυτόν τον αγώνα η βασική αρχή είναι: «ο κύριος εχθρός βρίσκεται στη χώρα σας » ή «η ήττα της δικής σας (ιμπεριαλιστικής) κυβέρνησης είναι το μικρότερο κακό».

Δεν είναι όμως όλες οι χώρες του κόσμου ιμπεριαλιστικές χώρες. Αντίθετα, η πλειοψηφία είναι θύματα του ιμπεριαλισμού. Μερικές από τις αποικιακές ή ημι-αποικιακές χώρες αναμφίβολα θα επιχειρήσουν να χρησιμοποιήσουν τον πόλεμο για να απομακρυνθούν από τον ζυγό της σκλαβιάς. Ο πόλεμος τους δεν θα είναι ιμπεριαλιστικός αλλά απελευθερωτικός. Θα είναι καθήκον του διεθνούς προλεταριάτου να βοηθήσει τις καταπιεσμένες χώρες στον πόλεμο τους ενάντια στους καταπιεστές. Το ίδιο καθήκον ισχύει για την παροχή βοήθειας στην ΕΣΣΔ ή σε οποιαδήποτε άλλη εργατική κυβέρνηση προκύψει πριν από τον πόλεμο ή κατά τη διάρκεια του πολέμου. Η ήττα κάθε ιμπεριαλιστικής κυβέρνησης στον αγώνα με το εργατικό κράτος ή με μια αποικιακή χώρα είναι το μικρότερο κακό.

Οι εργαζόμενοι των ιμπεριαλιστικών χωρών, ωστόσο, δεν μπορούν να βοηθήσουν μια αντιιμπεριαλιστική χώρα μέσω της δικής τους κυβέρνησης, όποιες και αν είναι οι διπλωματικές και στρατιωτικές σχέσεις μεταξύ των δύο χωρών τη δεδομένη στιγμή. Εάν οι κυβερνήσεις βρεθούν σε μια προσωρινή και, στην ουσία του θέματος, αναξιόπιστη συμμαχία, τότε το προλεταριάτο της ιμπεριαλιστικής χώρας συνεχίζει να παραμένει σε ταξική αντίθεση με τη δική του κυβέρνηση και υποστηρίζει τον μη ιμπεριαλιστικό «σύμμαχο» μέσω των δικών του μεθόδων, δηλαδή μέσω των μεθόδων της διεθνούς ταξικής πάλης (αναταραχή όχι μόνο εναντίον των ύπουλων συμμάχων τους, αλλά και υπέρ ενός εργατικού κράτους σε μια αποικιακή χώρα· μποϊκοτάζ, απεργίες, σε μια περίπτωση· απόρριψη του μποϊκοτάζ και απεργίες σε μια άλλη περίπτωση, κλπ.)

Υποστηρίζοντας την αποικιακή χώρα ή την ΕΣΣΔ σε έναν πόλεμο, το προλεταριάτο ούτε στον ελάχιστο βαθμό δεν δείχνει αλληλεγγύη ούτε στην αστική κυβέρνηση της αποικιακής χώρας ούτε στη Θερμιδοριανή γραφειοκρατία της ΕΣΣΔ. Αντίθετα, διατηρεί πλήρη πολιτική ανεξαρτησία και από τις δύο. Δίνοντας βοήθεια σε έναν δίκαιο και προοδευτικό πόλεμο, το επαναστατικό προλεταριάτο κερδίζει τη συμπάθεια των εργατών στις αποικίες και στην ΕΣΣΔ, ενισχύει εκεί την εξουσία και την επιρροή της Τέταρτης Διεθνούς και αυξάνει την ικανότητά της να βοηθήσει στην ανατροπή της αστικής κυβέρνησης στην αποικιακή χώρα, η της αντιδραστικής γραφειοκρατίας στην ΕΣΣΔ.

Στην αρχή του πολέμου, τα τμήματα της Τέταρτης Διεθνούς αναπόφευκτα θα αισθανθούν απομονωμένα: κάθε πόλεμος συλλαμβάνει τις εθνικές μάζες σε άγνοια και τις ωθεί στο πλευρό του κυβερνητικού μηχανισμού. Οι διεθνιστές θα πρέπει να κολυμπήσουν κόντρα στο ρέμα. Ωστόσο, η καταστροφή και η δυστυχία που θα επιφέρει ο νέος πόλεμος, ο οποίος τους πρώτους μήνες θα ξεπεράσει κατά πολύ την αιματηρή φρίκη του 1914-1918, θα αποδειχτεί γρήγορα αποθαρρυντική. Η δυσαρέσκεια των μαζών και η εξέγερση τους θα αυξηθούν αλματωδώς. Τα τμήματα της Τέταρτης Διεθνούς θα βρεθούν στην κεφαλή της επαναστατικής παλίρροιας. Το πρόγραμμα των μεταβατικών διεκδικήσεων θα αποκτήσει φλέγουσα επικαιρότητα. Το πρόβλημα της κατάκτησης της εξουσίας από το προλεταριάτο θα εμφανιστεί σε πλήρη ανάπτυξη.

Πριν εξαντλήσει ή πνίξει την ανθρωπότητα στο αίμα, ο καπιταλισμός βρωμίζει την παγκόσμια ατμόσφαιρα με τους δηλητηριώδεις ατμούς του εθνικού και φυλετικού μίσους. Ο αντισημιτισμός σήμερα είναι ένας από τους πιο κακοήθεις σπασμούς της θανατικής αγωνίας του καπιταλισμού.

Μια αδιάλλακτη αποκάλυψη των ριζών της φυλετικής προκατάληψης και όλων των μορφών και αποχρώσεων εθνικής αλαζονείας και σωβινισμού, ιδιαίτερα του αντισημιτισμού, θα πρέπει να γίνει μέρος της καθημερινής δουλειάς όλων των τμημάτων της Τέταρτης Διεθνούς, ως το πιο σημαντικό μέρος του αγώνα κατά του ιμπεριαλισμού και του πολέμου. Το βασικό μας σύνθημα παραμένει: Εργάτες όλου του Κόσμου Ενωθείτε!