Από τη Λιν Πάραμορ, Ανώτερη Αναλύτρια Έρευνας, INET
12 Μαΐου 2025
https://www.ineteconomics.org/perspectives/blog/they-looted-companies-now-theyre-
looting-the-government
Ο οικονομολόγος Γουίλιαμ Λάζονικ αποκαλύπτει πώς το μοντέλο εξόρυξης των
αμερικανικών εταιρειών έχει μεταναστεύσει από τις επιχειρήσεις στην κυβέρνηση.
Υπάρχει ένας γνωστός μύθος στην αμερικανική πολιτική: αυτός του σοβαρού
επιχειρηματία ηγέτη που ξεπερνά τη γραφειοκρατία και επιτυγχάνει αποτελέσματα.
Τροφοδοτεί την πεποίθηση ότι η διοίκηση μιας χώρας είναι ακριβώς όπως η διοίκηση μιας
εταιρείας – και ότι τα στελέχη, με το ένστικτο του διοικητικού συμβουλίου και τη νοοτροπία
τους για το τελικό αποτέλεσμα, είναι ακριβώς αυτό που χρειάζεται η κυβέρνηση.
Αλλά αυτός ο μύθος καταρρέει υπό το βάρος του τι έχει στην πραγματικότητα γίνει η
εταιρική ηγεσία — και τι συμβαίνει όταν μεταφέρεται σε δημόσια αξιώματα.
Ο οικονομολόγος William Lazonick έχει αφιερώσει δεκαετίες στην ανάλυση αυτού του
μετασχηματισμού. Υποστηρίζει ότι οι εταιρικές ΗΠΑ έχουν εγκαταλείψει τη δέσμευσή τους
στην καινοτομία και τις παραγωγικές επενδύσεις, αντικαθιστώντας τες με μια έντονη
εστίαση στη μείωση του κόστους, την τιμολόγηση και τη φοροδιαφυγή, με στόχο την
αύξηση των κερδών, ώστε να μπορούν να κάνουν περισσότερες επαναγορές μετοχών –
όλα αυτά στο όνομα της μεγιστοποίησης της αξίας για τους μετόχους . Τα περισσότερα
στελέχη δεν ανταμείβονται πλέον για την οικοδόμηση βιώσιμων επιχειρήσεων ή τη
συμβολή τους στην πραγματική οικονομία – ανταμείβονται για το πόσο αποτελεσματικά
εξάγουν αξία από τις εταιρείες που ελέγχουν.
Ο Λάζονικ αποκαλεί αυτό το μοντέλο «μάστιγα», κατηγορώντας το για την αποδυνάμωση
της τεχνολογικής ηγεσίας των ΗΠΑ, την πρόκληση μαζικής ανισότητας και την
αποσταθεροποίηση της ευρύτερης οικονομίας. Τώρα, προειδοποιεί, η ίδια αυτή λογική της
εξαγωγής αξίας διεισδύει στην ομοσπονδιακή κυβέρνηση.
Οι τρέχουσες συζητήσεις για τον προϋπολογισμό του 2025 αποτελούν χαρακτηριστικό
παράδειγμα. Υπό το πρόσχημα της «αποτελεσματικότητας» και της «δημοσιονομικής
ευθύνης», η κυβέρνηση Τραμπ έχει προτείνει περικοπή 163 δισεκατομμυρίων δολαρίων
από τις ομοσπονδιακές δαπάνες — περικοπές που θα καταργήσουν την εκπαίδευση, τη
στέγαση και την ιατρική έρευνα — οι οποίες είναι όλες απαραίτητες για τη δημιουργία
αξίας. Η διατύπωση αντικατοπτρίζει αυτό που χρησιμοποιούν εδώ και καιρό τα στελέχη για
να δικαιολογήσουν τις απολύσεις, τις μεταφορές σε άλλες χώρες και την αποεπένδυση.
Αλλά σε αυτήν την περίπτωση, δεν πρόκειται για μια εταιρεία που υποβαθμίζεται. Είναι το
ίδιο το κράτος.
Ο Λάζονικ υποστηρίζει ότι αυτό δεν πρέπει να εκπλήσσει κανέναν. «Επειδή αυτοί οι
άνθρωποι τη γλίτωσαν με τη λεηλασία εταιρειών, έχουν καταλήξει να πιστεύουν ότι είναι
δικαίωμά τους να λεηλατούν το κράτος», λέει. Ακόμα και μεταξύ των τεχνολογικών
προσωπικοτήτων που έχουν κατασκευάσει ή έχουν ηγηθεί της κατασκευής πραγματικών
προϊόντων – όπως ο Έλον Μασκ, ο Τζεφ Μπέζος και ο Μαρκ Ζάκερμπεργκ – ο Λάζονικ
σημειώνει μια νοοτροπία δικαιώματος: «Αντιμετωπίζουν τον πλούτο που προκύπτει ως εξ
ολοκλήρου δικό τους, σαν να τον κέρδισαν μόνοι τους». Αυτή η σκέψη διαμορφώνει τώρα
τη δημόσια πολιτική, όπου η απορρύθμιση και οι περικοπές στον προϋπολογισμό
ωφελούν τους πλούσιους, ενώ παράλληλα καταργούν την προστασία των εργαζομένων
και των καταναλωτών.
Πάρτε για παράδειγμα τον Μασκ. Ως επικεφαλής του Τμήματος Αποδοτικότητας της
Κυβέρνησης (DOGE), έχει εργαστεί για την αποδυνάμωση ρυθμιστικών φορέων όπως το
Γραφείο Προστασίας Χρηματοοικονομικών Καταναλωτών και το Εθνικό Συμβούλιο
Εργασιακών Σχέσεων – τα οποία και τα δύο συνήθως επιβλέπουν τμήματα της
επιχειρηματικής του αυτοκρατορίας. Ταυτόχρονα, οι εταιρείες του συνεχίζουν να
εξασφαλίζουν τεράστια ομοσπονδιακά συμβόλαια, συμπεριλαμβανομένης μιας πιθανής
συμφωνίας 2 δισεκατομμυρίων δολαρίων με την FAA, εγείροντας σοβαρές ανησυχίες για
αθέμιτες συγκρούσεις συμφερόντων. Όπως υποστηρίζουν ο Λάζονικ και ο συνάδελφός του
Ματ Χόπκινς σε πρόσφατο άρθρο του για το Ινστιτούτο Νέας Οικονομικής Σκέψης , ο
Μασκ έχει προχωρήσει μέσα από ένα «επικίνδυνο σύστημα εταιρικής διακυβέρνησης»
που καθοδηγείται από την πρωτοκαθεδρία των μετόχων – τροφοδοτώντας την ανισότητα
και διαβρώνοντας την τεχνολογική ηγεσία της Αμερικής. Η θητεία του στο DOGE είναι
απλώς μία από τα ίδια: κατάργηση της εποπτείας, διοχέτευση δημόσιων πόρων σε
ιδιωτικές επιχειρήσεις και αντιμετώπιση της κυβέρνησης ως απλώς ένα ακόμη περιουσιακό
στοιχείο προς εξαγωγή.
Η εταιρική αυτοκρατορία του Μασκ – Tesla, SpaceX και Neuralink – οφείλει μεγάλο μέρος
της επιτυχίας της στην έρευνα που χρηματοδοτείται από τους φορολογούμενους και στην
κρατική υποστήριξη. Η Tesla ξεκίνησε με τη βοήθεια ομοσπονδιακών δανείων και
επιδοτήσεων ηλεκτρικών οχημάτων. Η SpaceX βασίζεται σε δεκαετίες έρευνας και
ανάπτυξης που χρηματοδοτείται από τη NASA και τώρα εξαρτάται από δημόσιες
συμβάσεις δισεκατομμυρίων δολαρίων. Ακόμη και η Neuralink βασίζεται σε μεγάλο βαθμό
σε δημόσια χρηματοδοτούμενη νευροεπιστημονική εργασία. Παρά τη μυθολογία της
ιδιοφυΐας του ιδιωτικού τομέα, αυτές οι εταιρείες είναι βαθιά ριζωμένες στις δημόσιες
επενδύσεις. Ωστόσο, το κοινό βλέπει μικρή απόδοση.
Και η νοοτροπία δεν περιορίζεται στον Μασκ. Ο Πρόεδρος Τραμπ και η οικογένειά του
ανεβάζουν το εταιρικό μοντέλο που περιγράφει ο Λάζονικ σε νέα ύψη, χρησιμοποιώντας
την κυβέρνηση ως πλατφόρμα για ιδιωτικό πλουτισμό. Ο Έρικ Τραμπ προώθησε
πρόσφατα την τελευταία επιχείρηση κρυπτονομισμάτων της οικογένειας, καθιστώντας τον
πρόεδρο σημαντικό παίκτη κρυπτονομισμάτων, διαμορφώνοντας παράλληλα την
ομοσπονδιακή πολιτική απέναντι σε αυτόν ακριβώς τον κλάδο. Το μερίδιο 60% της
οικογένειας Τραμπ στην World Liberty Financial, που τώρα προσελκύει σημαντικές
επενδύσεις, έχει εντείνει τις ανησυχίες για συγκρούσεις συμφερόντων. Εν τω μεταξύ, υπό
την ηγεσία του Έρικ, ο Οργανισμός Τραμπ έχει συνάψει μια αμφιλεγόμενη συμφωνία 5,5
δισεκατομμυρίων δολαρίων με μια κρατική εταιρεία του Κατάρ για την κατασκευή ενός
πολυτελούς θέρετρου γκολφ – παρά την προηγούμενη δέσμευση του Τραμπ να αποφύγει
τις ξένες συμφωνίες κατά τη διάρκεια της θητείας του.
Ο Τραμπ έχει επίσης εκδώσει εκτελεστικά διατάγματα για την «εξορθολογισμό» των
ομοσπονδιακών ελέγχων προμηθειών και συμβάσεων. Ενώ προωθούνται ως μέτρα κατά
της σπατάλης, οι επικριτές τα βλέπουν ως μια «πόρτα» για την κατεύθυνση των
κυβερνητικών εργασιών σε ευνοούμενους εργολάβους, συμπεριλαμβανομένων εκείνων με
οικογενειακούς δεσμούς. Η διαχωριστική γραμμή μεταξύ δημόσιας υπηρεσίας και ιδιωτικού
κέρδους σπάνια ήταν πιο λεπτή.
Ο Λάζονικ προειδοποιεί ότι τα διακυβεύματα είναι υψηλά. Όταν οι εταιρείες δίνουν
προτεραιότητα στις πληρωμές των μετόχων έναντι των πραγματικών επενδύσεων, η
κοινωνία χάνει — αλλά όταν οι κυβερνήσεις υιοθετούν το ίδιο μοντέλο, οι συνέπειες
επιδεινώνονται. Δεν μιλάμε μόνο για εύθραυστες εταιρείες. Μιλάμε για τη διάβρωση των
δημόσιων θεσμών, την αυξανόμενη ανισότητα και μια δημοκρατία που εξυπηρετεί όλο και
λιγότερους ανθρώπους.
Για να αντιστραφεί η πορεία, ο Lazonick υποστηρίζει ότι χρειαζόμαστε βαθιές διαρθρωτικές
μεταρρυθμίσεις στον τρόπο λειτουργίας των εταιρειών – και κατ’ επέκταση των
κυβερνήσεων. Αυτό σημαίνει απαγόρευση των επαναγορών μετοχών, περιορισμό των
αμοιβών των στελεχών που συνδέονται με την χειραγωγημένη απόδοση των μετοχών και
επανεπένδυση κερδών στην καινοτομία, τους εργαζόμενους και τις κοινότητες. Σημαίνει
υιοθέτηση ενός μοντέλου διακυβέρνησης των ενδιαφερόμενων μερών που βλέπει τις
εταιρείες όχι μόνο ως μηχανές πλούτου, αλλά και ως διαχειριστές κοινωνικής αξίας.
Επειδή αν δεν διορθώσουμε αυτά τα συστημικά ελαττώματα, η λεηλασία δεν θα
σταματήσει. Μόνο θα βαθύνει — και θα εξαπλωθεί.
About Author
