TULIO DE OLIVEIRA HTTPS://ORCID.ORG/0000-0002-3027-5254 ΚΑΙ HOURIIYAH TEGALLY HTTPS://ORCID.ORG/0000-0002-7102-8540Συγγραφείς Πληροφορίες και συνεργασίες 25 Αυγούστου 2023
Ενώ ο κόσμος ανακάμπτει από την πανδημία COVID-19, μια άλλη κρίση συνεχίζει να εξελίσσεται με πολύ μεγαλύτερη ταχύτητα από ό,τι αναμενόταν. Η κλιματική αλλαγή κυριαρχεί στη ζωή μας και προκαλεί μεγάλο βαθμό ανησυχίας. Οι χώρες σε όλο τον κόσμο αγωνίζονται να επιβιώσουν από τις ζημιές που προκαλούν τα ακραία φαινόμενα. Προσπαθούν να ελέγξουν τις πυρκαγιές, να ανοικοδομήσουν δρόμους και σπίτια που καταστράφηκαν από πλημμύρες και να μάθουν να επιβιώνουν σε έναν πιο ζεστό και επικίνδυνο κόσμο. Ωστόσο, υπάρχει επίσης μια νέα απειλή που παραβλέπεται – η αλληλεπίδραση μεταξύ της κλιματικής αλλαγής και των μολυσματικών ασθενειών. Μια ολοκληρωμένη μετα-ανάλυση αποκάλυψε ότι η κλιματική αλλαγή θα μπορούσε να επιδεινώσει περισσότερο από το 50% των γνωστών ανθρώπινων παθογόνων μικροοργανισμών. Δυστυχώς, αυτό συμβαίνει τώρα.
Από το τελευταίο μεγάλο κύμα του κοροναϊού του σοβαρού οξέος αναπνευστικού συνδρόμου 2 (SARS-CoV-2) -της παραλλαγής omicron- πριν από λιγότερο από 2 χρόνια, μια σειρά παθογόνων έχουν ξαφνικά εμφανιστεί. Ορισμένοι δεν είναι γνωστοί, όπως ο ιός mpox και ο ιός chikungunya- άλλοι είναι γνωστοί εδώ και αιώνες, όπως το Vibrio cholerae (που προκαλεί χολέρα) και τα παράσιτα Plasmodia (που προκαλούν ελονοσία). Υπάρχει ακόμη και η προοπτική ότι παθογόνα που έχουν παγώσει στο μόνιμο παγετώνα, για τα οποία δεν υπάρχει σήμερα ανοσία, μπορεί να απελευθερωθούν καθώς το κλίμα συνεχίζει να θερμαίνεται. Μια τέτοια ιδέα μπορεί να θεωρηθεί κινδυνολογία. Και ορισμένοι άνθρωποι μπορεί να πιστεύουν ότι ούτε η κλιματική αλλαγή ούτε οι επιδημίες είναι πραγματικές ή ότι και τα δύο θα περάσουν. Ωστόσο, υπάρχουν συντριπτικά στοιχεία ότι η κλιματική αλλαγή τροφοδοτεί τα ξεσπάσματα ασθενειών και τις επιδημίες και ότι δεν είναι θέμα του αν, αλλά του πότε, τέτοια γεγονότα θα επισπεύσουν μια άλλη πανδημία.
Υπάρχουν διάφοροι τρόποι με τους οποίους οι κλιματικοί κίνδυνοι επιδεινώνουν τις μολυσματικές ασθένειες, τόσο άμεσα όσο και έμμεσα. Σε αυτούς περιλαμβάνονται η αργή άνοδος της θερμοκρασίας, οι αλλαγές στις περιβαλλοντικές συνθήκες που αυξάνουν τη διασπορά των φορέων των ασθενειών, όπως τα κουνούπια, τα τρωκτικά και τα τσιμπούρια, και η ξαφνική εμφάνιση ακραίων φαινομένων, όπως οι πλημμύρες, που μολύνουν τις πηγές πόσιμου νερού και προκαλούν τη μετακίνηση ανθρώπων και ζώων, τα οποία μπορούν να μεταφέρουν και να μεταδώσουν παθογόνους μικροοργανισμούς.
Η αργή αύξηση της θερμοκρασίας μεταβάλλει σταδιακά την πιθανότητα μετάδοσης ασθενειών, καθώς οι περιβαλλοντικές συνθήκες γίνονται πιο ευνοϊκές για ορισμένους φορείς ασθενειών. Για παράδειγμα, το κουνούπι τίγρης (Aedes albopicus) αυξάνεται σε συχνότητα στη νότια Ευρώπη και τροφοδοτεί νέες επιδημίες ιών. Πέρυσι, μια Βρετανίδα μολύνθηκε από τον ιό του δάγκειου πυρετού που μεταδίδεται από κουνούπια ενώ ταξίδευε στη Γαλλία. Φέτος, στην Παραγουάη, σημειώθηκε ένα εκπληκτικό και μεγάλο ξέσπασμα με πάνω από 120.000 επιβεβαιωμένα κρούσματα μόλυνσης από τον ιό chikungunya. Η Παραγουάη δεν έχει ξαναζήσει ποτέ στο παρελθόν μεγάλη επιδημία ή θάνατο από τον ιό αυτό, αλλά το γεγονός αυτό σκότωσε 46 άτομα, συμπεριλαμβανομένων νεογνών, και προκάλεσε μεγάλες διαταραχές στην υγεία της χώρας, καθώς ο ιός εξαπλώθηκε σε όλες τις επαρχίες. Το ξέσπασμα συνέπεσε με τις υψηλότερες μέσες θερμοκρασίες στην ιστορία της Παραγουάης. Μια παρόμοια αύξηση της θερμοκρασίας στη νότια Ευρώπη έχει επίσης συνδεθεί με μια επιδημία chikungunya στην Ιταλία το 2017 και την τρέχουσα αύξηση των μολύνσεων από τον ιό του δάγκειου πυρετού στη Γαλλία. Σύμφωνα με τον Saad Omer, διευθυντή του Ινστιτούτου Παγκόσμιας Υγείας του Yale, “με την παγκόσμια κλιματική αλλαγή, περισσότερες περιοχές -ακόμη και αυτές που βρίσκονται μακριά από τον ισημερινό ή σε σχετικά υψηλά υψόμετρα- γίνονται φιλόξενες για τα κουνούπια”. Η παρατήρηση αυτή έγινε με αφορμή τα πρώτα τοπικά κρούσματα ελονοσίας στο Τέξας και τη Φλόριντα φέτος.
Τα ακραία κλιματικά φαινόμενα και οι καταστροφές οδηγούν επίσης σε αύξηση των επιδημιών. Αυτές συμβαίνουν συνήθως σε χρονικές κλίμακες λίγων ημερών ή εβδομάδων και μπορούν να πλήξουν απροετοίμαστες περιοχές και χώρες. Τέτοιες καταστροφές μπορούν να κλιμακωθούν εάν ακολουθηθούν από την εξάπλωση μολυσματικών ασθενειών. Το 2022 και το 2023, δύο θανατηφόρες επιδημίες χολέρας τράβηξαν την προσοχή του κόσμου. Η πρώτη σημειώθηκε στο Πακιστάν μετά από ακραίες πλημμύρες και προκάλεσε εκατοντάδες χιλιάδες μολύνσεις. Είναι ανησυχητικό ότι το στέλεχος που εμφανίστηκε στο Πακιστάν συνδέθηκε με την πιο θανατηφόρα επιδημία χολέρας στην ιστορία του Μαλάουι. Αν και το Μαλάουι καταγράφει συνήθως μερικές εκατοντάδες ασθενείς με χολέρα ετησίως, από το 2022 έως το 2023 σημειώθηκαν 57.414 επιβεβαιωμένα κρούσματα και 1733 θάνατοι. Το υψηλό ποσοστό θνησιμότητας σε αυτή την επιδημία, το οποίο ήταν περίπου 3%, συγκλόνισε τη διεθνή ιατρική κοινότητα, όπως ανέφερε μια ομάδα των Γιατρών Χωρίς Σύνορα που εργαζόταν στο Μαλάουι.
Ειδικότερα, σε έναν ολοένα και πιο παγκοσμιοποιημένο κόσμο, η μετακίνηση ανθρώπων, ζώων και εμπορευμάτων μπορεί να επιδεινώσει περαιτέρω τις προκλήσεις της κλιματικής αλλαγής και των επιδημιών. Όπως έδειξε η ταχεία εξάπλωση των παραλλαγών του SARS-CoV-2, οι εξαιρετικά μεταδοτικοί παθογόνοι μικροοργανισμοί μπορούν εύκολα να διασχίσουν τα σύνορα παρά τις αυστηρές ταξιδιωτικές απαγορεύσεις. Αυτό σημαίνει ότι οι παθογόνοι μικροοργανισμοί μπορούν να φτάσουν απαρατήρητοι και να προκαλέσουν επιδημίες, εάν οι συνθήκες για τη μετάδοση είναι κατάλληλες. Για παράδειγμα, η επιδημία του ιού chikungunya στην Ιταλία το 2017 εντοπίστηκε σε κρούσματα δείκτη από την Ινδία. Η κλιματική αλλαγή μπορεί επίσης να οδηγήσει τους πληθυσμούς σε μετανάστευση, προκαλώντας περισσότερες αλληλεπιδράσεις με την άγρια πανίδα και αυξάνοντας τον κίνδυνο διάχυσης παθογόνων μικροοργανισμών. Οι επιστήμονες προβλέπουν ότι το 2024 θα είναι ένα ακόμη πιο θερμό έτος λόγω ενός φαινομένου Ελ Νίνιο (ένα κλιματικό πρότυπο που έχει ως αποτέλεσμα τη θέρμανση των επιφανειακών υδάτων στον ανατολικό Ειρηνικό Ωκεανό). Αυτό πιθανόν να προκαλέσει σοβαρή ξηρασία σε ορισμένες περιοχές του κόσμου, προκαλώντας ενδεχομένως μαζικές μεταναστεύσεις.
Η σύνδεση μεταξύ της κλιματικής αλλαγής και των λοιμωδών νόσων θα πρέπει να αποτελέσει έκκληση προς τους επιστήμονες και τις κυβερνήσεις να αξιολογήσουν τους κινδύνους από τις αναπόφευκτες επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στις επιδημίες και τις πανδημίες. Η αντιμετώπιση έκτακτων αναγκών σε κλιματικές καταστροφές θα πρέπει να περιλαμβάνει αυτομάτως δράσεις δημόσιας υγείας για τον μετριασμό των επιδημιών. Επιπλέον, τα συστήματα υγείας θα πρέπει να προσαρμοστούν στα μεταβαλλόμενα πρότυπα μετάδοσης ασθενειών και στην παγκόσμια κινητικότητα ανθρώπων, ζώων και αγαθών. Όλες αυτές οι προσπάθειες απαιτούν χρηματοδότηση που θα κατευθύνεται στη διασταύρωση της κλιματικής αλλαγής και της πρόληψης επιδημιών. Αυτό έχει αρχίσει να συμβαίνει στην κοινοπραξία CLIMADE, ως παράδειγμα. Αλλά η διεθνής κοινότητα πρέπει να υιοθετήσει αυτή τη νοοτροπία. Θα ενισχύσει η κλιματική αλλαγή τις επιδημίες και θα προκαλέσει πανδημίες; Σίγουρα ναι, αν ο κόσμος παραμείνει ακίνητος.
About Author
