Μάικλ Ρόμπερτς (MR), 12 Φεβρουαρίου 2023 Αναδημοσίευση από Brave New Europe
Στο τελευταίο του βιβλίο , ο αρθρογράφος των FT και κεϋνσιανός γκουρού Μάρτιν Γουλφ, ξεκινά από την υπόθεση ότι ο καπιταλισμός και η δημοκρατία πάνε μαζί σαν το χέρι σε ένα γάντι. Όμως ανησυχεί. «Ζούμε σε μια εποχή που οι οικονομικές αποτυχίες έχουν κλονίσει την πίστη στον παγκόσμιο καπιταλισμό. Ορισμένοι τώρα υποστηρίζουν ότι ο καπιταλισμός είναι καλύτερος χωρίς δημοκρατία. άλλοι ότι η δημοκρατία είναι καλύτερη χωρίς καπιταλισμό».
Ωστόσο, στο βιβλίο του, ο Wolf ισχυρίζεται ότι ενώ « ο γάμος μεταξύ καπιταλισμού και δημοκρατίας έχει επιβαρυνθεί πολύ» , κάθε «διαζύγιο θα ήταν μια σχεδόν αδιανόητη καταστροφή». Παρά τα στραβοπατήματα του καπιταλισμού στον 21ο αιώνα : επιβράδυνση της ανάπτυξης, αυξανόμενη ανισότητα, ευρεία λαϊκή απογοήτευση, ο «δημοκρατικός καπιταλισμός » όπως τον αποκαλεί, «αν και εγγενώς εύθραυστος, παραμένει το καλύτερο σύστημα που γνωρίζουμε για την ανθρώπινη εξέλιξη».
Ο Wolf ορίζει τη «δημοκρατία» ως «καθολική ψηφοφορία, αντιπροσωπευτική δημοκρατία, ελεύθερες και δίκαιες εκλογές. ενεργή συμμετοχή των ανθρώπων, ως πολιτών, στην πολιτική ζωή· προστασία των ατομικών και ανθρωπίνων δικαιωμάτων όλων των πολιτών εξίσου· και ένα κράτος δικαίου που δεσμεύει όλους τους πολίτες εξίσου». Με τον καπιταλισμό, «εννοώ μια οικονομία στην οποία οι αγορές, ο ανταγωνισμός, η ιδιωτική οικονομική πρωτοβουλία και η ιδιωτική ιδιοκτησία παίζουν κεντρικούς ρόλους».
Ο Γουλφ εκτιμά ότι «ο καπιταλισμός και η δημοκρατία είναι συμπληρωματικά αντίθετα: χρειάζονται ο ένας τον άλλον για να ευδοκιμήσουν». Και ίσως έχει δίκιο ότι μια φασιστική αυτοκρατορία για τη στήριξη του καπιταλισμού και των ιδιοκτητών του κεφαλαίου –μια πραγματική πιθανότητα την επόμενη δεκαετία περίπου– θα ήταν η τελευταία ρίψη των ζαριών για τον καπιταλισμό, καθώς θα εκτεθεί τελικά όχι ως Συμπλήρωμα της δημοκρατίας ή μητέρα της δημοκρατίας, αλλά ως το αντίθετό της και ο καταστροφέας της.
Δεν είναι περίεργο που ανησυχεί, καθώς στα προηγούμενα βιβλία του, εξήρε την επιτυχία της καπιταλιστικής προόδου σε όλο τον κόσμο. Τώρα λέει, «τα μετέπειτα γεγονότα έδειξαν ότι αυτή η εμπιστοσύνη χτίστηκε σε εύθραυστα θεμέλια. Η απελευθερωμένη χρηματοδότηση αποδείχθηκε ασταθής. Το συνειδητοποίησα κατά τη διάρκεια της ασιατικής οικονομικής κρίσης, όπως εξήγησα στο βιβλίο μου ‘Γιατί λειτουργεί η παγκοσμιοποίηση’. Αλλά η ανησυχία έγινε ακόμη πιο επιτακτική μετά την παγκόσμια οικονομική κρίση και τη Μεγάλη Ύφεση του 2007–09, που ήταν το επίκεντρο ενός επόμενου βιβλίου, ‘The Shifts and the Shocks’. Επιπλέον, η παγκόσμια οικονομία δημιουργούσε αποσταθεροποιητικές μακροοικονομικές ανισορροπίες».
Κάτι πρέπει να γίνει, γιατί για τον Wolf, υπάρχει αντίστροφη μέτρηση για το τέλος του «δημοκρατικού καπιταλισμού»: «όταν κοιτάμε προσεκτικά τι συμβαίνει στις οικονομίες και τις πολιτικές μας, πρέπει να αναγνωρίσουμε την ανάγκη για ουσιαστική αλλαγή εάν ο πυρήνας των δυτικών αξιών της ελευθερίας, της δημοκρατίας και του Διαφωτισμού θέλουμε να επιβιώσουν». Αλλά φαίνεται ότι ο κόσμος δεν θέλει τον δημοκρατικό καπιταλισμό του. «Ο Karl Polanyi υποστήριξε ότι τα ανθρώπινα όντα δεν θα ανεχτούν για πολύ καιρό να ζουν κάτω από ένα πραγματικό σύστημα ελεύθερης αγοράς. Η εμπειρία των τελευταίων τεσσάρων δεκαετιών έχει δικαιώσει αυτή την άποψη».
Αυτό που τον απασχολεί περισσότερο είναι το ενδεχόμενο της επανάστασης. Με τον ίδιο τρόπο που ο αντιδραστικός Έντμουντ Μπερκ του 19ου αιώνα καταδίκασε τη Γαλλική επανάσταση, ο στόχος τώρα πρέπει να είναι η αποφυγή της επανάστασης γιατί αυτό οδηγεί σε «καταστροφή και δεσποτισμό. Μόνο η αχαλίνωτη εξουσία μπορεί να επιφέρει μια επαναστατική ανατροπή της υπάρχουσας τάξης πραγμάτων. Αλλά η αχαλίνωτη δύναμη είναι από τη φύση της καταστροφική: συντρίβει την ασφάλεια πάνω στην οποία μπορούν να βασιστούν οι παραγωγικές ανθρώπινες σχέσεις και να υπάρξουν αξιοπρεπείς ζωές».
Ο Wolf πιστεύει στην καλοπροαίρετη ανάπτυξη του δημοκρατικού καπιταλισμού, όταν οι φωτισμένοι ηγέτες μετέτρεψαν τις οικονομίες από δουλοπαροικία σε καπιταλισμό και από απολυταρχία σε δημοκρατία. Αλλά η δημοκρατία δεν ήταν ποτέ το ευγενικό δώρο των καπιταλιστών. Για τη δημοκρατία που έχουμε τώρα χρειάστηκε να παλέψουμε ενάντια στην πικρή αντίδραση των εξουσιών επί αιώνες, ένας αγώνας των πολλών έναντι των λίγων. Οι άνθρωποι έπρεπε να πολεμήσουν για να τερματίσουν τη δουλεία και το δουλεμπόριο, έπρεπε να πολεμήσουν για την ψήφο (οι Χαρτιστές), το δικαίωμα του συνέρχεσθαι και της οργάνωσης σε συνδικάτα (μάρτυρες του Τολπούντ) και για το κράτος δικαίου (εναντίον των μοναρχιών και των δικτατόρων). Ο καπιταλισμός δεν τα έδωσε αυτά τα πράγματα – έπρεπε να αποσπαστούν από τα χέρια του Κεφαλαίου. Η ταξική πάλη (« όλη η προηγούμενη ιστορία είναι η ιστορία της ταξικής πάλης» ) πέτυχε ακόμη και αυτές τις περιορισμένες μορφές δημοκρατίας που ορισμένοι από εμάς στον κόσμο «απολαμβάνουμε» τώρα. Η δημοκρατία και ο καπιταλισμός δεν πάνε μαζί. Πράγματι, όταν ο καπιταλισμός έγινε ιμπεριαλισμός στα τέλη του 19ου αιώνα , δεν υπήρχε δημοκρατία για τα δισεκατομμύρια στον αποικιακό κόσμο (μόνο βίαιη καταστολή – Ιρλανδία, Ινδία, Βιετνάμ κ.λπ.).
Ο Wolf δεν θέλει επαναστάσεις, αλλά μόνο μέσω των επαναστάσεων οι άνθρωποι κέρδισαν δικαιώματα από το νεκρό χέρι του κεφαλαίου. Ο Αμερικανικός Πόλεμος της Ανεξαρτησίας απελευθέρωσε τους αποίκους από τον αυταρχικό έλεγχο του βρετανικού κράτους. Η Γαλλική επανάσταση μπορεί να ήταν αιματηρή και τελικά μετέπεσε σε δικτατορία (Ναπολέων), αλλά τερμάτισε επίσης την απόλυτη μοναρχία, τα φεουδαρχικά δικαιώματα και καθιέρωσε κάποια μορφή εθνοσυνέλευσης και το κράτος δικαίου. Θα είχε συμβεί αυτό μέσω κάποιας διαδικασίας σταδιακής αλλαγής από καλοπροαίρετους εμπόρους και καπιταλιστές;
Τα ίδια αντιγεγονότα μπορούν να εφαρμοστούν στη ρωσική και την κινεζική επανάσταση. Αν δεν είχε πραγματοποιηθεί, θα υπήρχε τελικά δημοκρατία στη Ρωσία ή αντ’ αυτού η συνέχιση του απολυταρχικού τσαρισμού ή κάποια διεφθαρμένη ολιγαρχική αυτοκρατορία (που έχει τώρα η Ρωσία); Χωρίς επανάσταση, η Κίνα θα είχε απομακρυνθεί ειρηνικά από την ιαπωνική κατοχή, τον ξένο ιμπεριαλιστικό έλεγχο και το καθεστώς των «πολεμαρχών» προς μια δημοκρατική κυβέρνηση βασισμένη στον καπιταλισμό που θα οδηγούσε τους Κινέζους έξω από τη φτώχεια; Ή μήπως απαιτούσε ένα κινεζικό κράτος που κατάργησε τον καπιταλισμό και σχεδίασε την οικονομία για να το κάνει αυτό;
Ο αμερικανικός καπιταλισμός υποτίθεται ότι είναι η επιτομή του δημοκρατικού καπιταλισμού: σίγουρα αυτό θα υποστήριζε ο Wolf για τον 20ό αιώνα. Κι όμως, το αμερικανικό κεφάλαιο πολέμησε ενάντια στα πολιτικά δικαιώματα, τα συνδικάτα και τη φορολόγηση των πλουσίων, την ισότητα ενώπιον του νόμου – και όλα αυτά στη χρυσή εποχή του «δημοκρατικού καπιταλισμού». Ο Γουλφ ανησυχεί τώρα για την άνοδο του τραμπισμού και του λαϊκισμού που απειλεί τη δημοκρατία. Αλλά δεν έχει τίποτα να πει για τον «μπουσισμό» πριν από αυτό. Πέτυχε ο αμερικανικός καπιταλισμός τη δημοκρατία με την εισβολή του στο Ιράκ και το Αφγανιστάν; Και όταν υπήρχε μια δημοκρατικά εκλεγμένη σοσιαλιστική κυβέρνηση στη Χιλή τη δεκαετία του 1970, ο καπιταλισμός αποδέχτηκε αθόρυβα τη δημοκρατία εκεί ή οργάνωσε και υποστήριξε ένα βάναυσο στρατιωτικό πραξικόπημα που κατάργησε όλα τα δημοκρατικά κριτήρια του Wolf; Υποστήριξε το παγκόσμιο κεφάλαιο τον επί δεκαετίες αγώνα ενάντια στο καθεστώς του απαρτχάιντ της Νότιας Αφρικής, ή αντ’ αυτού συμβιβάστηκε με τις φυλακές και τις εκτελέσεις μαύρων ηγετών που αγωνίζονται για τη δημοκρατία; Καταδικάζει ο δημοκρατικός καπιταλισμός το εφιαλτικό απολυταρχικό καθεστώς της Σαουδικής Αραβίας των μη εκλεγμένων σεΐχηδων που διεξάγουν έναν φρικτό πόλεμο στην Υεμένη, ή υποστηρίζει με όπλα αυτό το καθεστώς δολοφονίας;
Σύμφωνα με τον Wolf, η επέκταση του καπιταλισμού και της οικονομίας της αγοράς σε παγκόσμιο επίπεδο έχει πάει χέρι-χέρι με την άνοδο των δημοκρατιών παγκοσμίως.
Και εδώ παραθέτει τα λόγια του Μαρξ και του Ένγκελς από το Κομμουνιστικό Μανιφέστο που προέβλεψαν την επιτυχία του καπιταλισμού στα μέσα του 19ου αιώνα . «Ο Καρλ Μαρξ και ο Φρίντριχ Ένγκελς το κατάλαβαν αυτό. Στο Κομμουνιστικό Μανιφέστο, ένα από τα πιο σημαντικά έγγραφα του δέκατου ένατου αιώνα, περιέγραψαν έξοχα την αναδυόμενη καπιταλιστική οικονομία». Νομίζω ότι αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο, κατά την παρουσίαση του βιβλίου του στο LSE, ο Wolf προφανώς είπε ότι: «Δεν μπορείς να είσαι ευφυής κοινωνικός επιστήμονας αν δεν είσαι μαρξιστής».
Φυσικά, αγνοούσε εσκεμμένα την άλλη όψη του καπιταλιστικού νομίσματος που εξηγούσε το Μανιφέστο. Με την καπιταλιστική συσσώρευση και ανάπτυξη ήρθε η έντονη εκμετάλλευση της ανθρώπινης εργασίας. Ο καπιταλισμός αναδύθηκε από προηγούμενους τρόπους παραγωγής, όχι μέσω κάποιας καλοήθους επέκτασης της δημοκρατίας, αλλά μέσω της καταστροφής της κοινής γης και των περιβόλων που εξαναγκάζουν τους ανθρώπους σε μισθωτή εργασία για το κεφάλαιο, και με την καταστολή των αυτόχθονων πληθυσμών που τους οδηγούν στη σκλαβιά και την υποταγή. Ο καπιταλισμός δεν προέκυψε ως «συμπληρωματικό αντίθετο» με τη δημοκρατία, αλλά χτίστηκε στη συσσώρευση κεφαλαίου που διευκολύνθηκε από τη σκλαβιά: «η καλυμμένη σκλαβιά των μισθωτών στην Ευρώπη χρειαζόταν, για το βάθρο της, σκλαβιά καθαρή και απλή στον νέο κόσμο. . . Το κεφάλαιο έρχεται στάζοντας από το κεφάλι μέχρι το πόδι, από κάθε πόρο, αίμα και βρωμιά». (Μαρξ, Κεφάλαιο).
Η θέση του Wolf είναι είτε αφελής είτε απλή υποκρισία. Αγνοεί τις αντιφάσεις στα «συμπληρωματικά του αντίθετα» του φιλελεύθερου δημοκρατικού καπιταλισμού. Αντίθετα, τονίζει ότι ο πραγματικός εχθρός της δημοκρατίας δεν είναι μόνο ο Τραμπισμός, αλλά «η άνοδος της απολυταρχίας παγκοσμίως και, πάνω απ’ όλα, η φαινομενική επιτυχία του δεσποτικού καπιταλισμού της Κίνας».
Και εδώ έρχεται η σχεδόν απελπισμένη έκκληση του Wolf. Ενώ τη δεκαετία του 1990, ήταν πεπεισμένος σε μεγάλο βαθμό για το μέλλον του φιλελεύθερου δημοκρατικού καπιταλισμού και υποστήριξε την “διάσημη” δήλωση του Φράνσις Φουκουγιάμα ότι, με την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης, είχε έλθει το «τέλος της ιστορίας», δηλαδή “το τελικό σημείο της ιδεολογικής εξέλιξης της ανθρωπότητας και η παγκοσμιοποίηση της δυτικής φιλελεύθερης δημοκρατίας ως η τελική μορφή ανθρώπινης διακυβέρνησης”. Αλλά τώρα όλα έχουν πάρει «σχήμα αχλαδιού»..
Γιατί όλα πήγαν στραβά; Είναι η οικονομία, ηλίθιε! Φαίνεται ότι τελικά η καπιταλιστική οικονομία δεν είναι τόσο επιτυχημένη: «η οικονομική απογοήτευση είναι μια από τις κύριες εξηγήσεις για την άνοδο του αριστερού και δεξιού λαϊκισμού σε δημοκρατίες υψηλού εισοδήματος ». Τώρα «πολλοί άνθρωποι σε χώρες υψηλού εισοδήματος καταδικάζουν τον παγκόσμιο καπιταλισμό των τελευταίων τριών από τέσσερις δεκαετίες για αυτά τα απογοητευτικά αποτελέσματα. Αντί να προσφέρει ευημερία και σταθερή πρόοδο, έχει δημιουργήσει αυξανόμενη ανισότητα, αδιέξοδες θέσεις εργασίας και μακροοικονομική αστάθεια».
Γιατί αποτυγχάνει ο καπιταλισμός; Ο Wolf αρχικά παραδέχεται ότι η περίοδος της Χρυσής Εποχής της λεγόμενης κεϋνσιανής «μικτής οικονομίας», όπου η αγορά μπορούσε να αποτελεί αντικείμενο «διαχείρισης» από σοφές κυβερνητικές πολιτικές για την αποφυγή οικονομικών κρίσεων και υπερβολών της αγοράς, δεν κράτησε. Απαξιώθηκε από τον «συνδυασμό του υψηλού πληθωρισμού με την υψηλή ανεργία» και η κρατική παρέμβαση χειροτέρεψε τα πράγματα μειώνοντας την κερδοφορία των εταιρειών και επιβραδύνοντας την παραγωγικότητα.
Στη συνέχεια, στη νεοφιλελεύθερη περίοδο από τη δεκαετία του 1980, η ανισότητα των εισοδημάτων και του πλούτου αυξήθηκε απότομα και ο χρηματοπιστωτικός τομέας άρχισε να κυριαρχεί, οδηγώντας σε πτώση των παραγωγικών επενδύσεων και επομένως της αύξησης της παραγωγικότητας και στην άνοδο αυτού που ο Wolf αποκαλεί «εισοδηματία ή ραντιέρη καπιταλισμό». Οπότε για όλα φταίει η μετάβαση από το προοδευτικό παραγωγικό βιομηχανικό κεφάλαιο στο εύθραυστο, μη παραγωγικό χρηματοπιστωτικό κεφάλαιο: «η μακροοικονομική ευθραυστότητα που μαστίζει τις χώρες υψηλού εισοδήματος οφειλόταν σε μεγάλο βαθμό στην εξάρτηση από το χρηματοπιστωτικό σύστημα για τη δημιουργία ζήτησης».
Αυτός ο εισοδηματίας καπιταλισμός έχει πολλές πτυχές: «χρηματιστικοποίηση, εταιρική (κακο)διακυβέρνηση, αγορές που κερδίζουν τα πάντα, ενοίκια από οικισμούς, αδυναμίες ανταγωνισμού, φοροαποφυγή και φοροδιαφυγή, αναζήτηση ενοικίου και διάβρωση των ηθικών προτύπων». Ο Wolf μας δίνει κεφάλαιο και στίχο με μια σειρά αποκαλυπτικών γραφημάτων για την αυξανόμενη ανισότητα, την πτώση της αύξησης της παραγωγικότητας, την άνοδο του χρηματοπιστωτικού τομέα, το τέλος του διευρυνόμενου παγκόσμιου εμπορίου κ.λπ. – αυτό που το ΔΝΤ ονομάζει Slowbalization.
Αυτή η κακοδαιμονία αποκαλύφθηκε ιδιαίτερα μετά τη Μεγάλη Ύφεση του 2008-9 και τα δέκα χρόνια μετά την ύφεση της πανδημίας – την περίοδο που αποκαλώ Μακρά Ύφεση. «Οι οικονομίες του δυτικού κόσμου είναι πιο φτωχές από ό,τι φαντάζονταν πριν από δέκα χρόνια. Πρέπει να προσβλέπουν σε μια μακρά περίοδο περικοπών». Ω αγαπητέ.
Αλλά αυτά είναι συμπτώματα και όχι ερμηνεία. Γιατί ο καπιταλισμός της «χρυσής εποχής» της δεκαετίας του 1960 έδωσε τη θέση του πρώτα στον «στασιμοπληθωρισμό» στη δεκαετία του 1970 και μετά στην πτώση της αύξησης της παραγωγικότητας και στην οικονομία εισοδηματιών κατά τις δύο τελευταίες δεκαετίες του 20ού αιώνα ; Ο Wolf υπαινίσσεται μόνο ότι αυτή η «δυσφορία είναι εν μέρει το αποτέλεσμα βαθιών και αναπόδραστων δυνάμεων, όπως η επιβράδυνση της αύξησης της παραγωγικότητας, ο μη ισορροπημένος αντίκτυπος των νέων τεχνολογιών, οι δημογραφικές αλλαγές και η άνοδος των αναδυόμενων χωρών, ιδιαίτερα της Κίνας». Ο Wolf δεν προσφέρει καμία σωστή εξήγηση: η κερδοφορία του παραγωγικού κεφαλαίου δεν λαμβάνεται υπόψη.
Ο καπιταλισμός αποτυγχάνει. Τι να κάνουμε λοιπόν; Λοιπόν, πρέπει να σώσουμε τον καπιταλισμό με μια σειρά μεταρρυθμίσεων. Άλλωστε, όπως υποστηρίζει ο Μπράνκο Μιλάνοβιτς, πρώην μέλος της Παγκόσμιας Τράπεζας, ο καπιταλισμός είναι «μόνος»: έχει κερδίσει. «Δεν υπάρχει κανένα άλλο αξιόπιστο σύστημα για την οργάνωση της παραγωγής και της ανταλλαγής σε μια πολύπλοκη σύγχρονη οικονομία».
Η εναλλακτική του δημοκρατικού σοσιαλισμού – όπως ισχυρίζεται – με μια προγραμματισμένη οικονομία που διοικείται από εργατικές οργανώσεις είναι και ανοησία, όχι πιθανή και εντελώς επικίνδυνη. «Σχεδόν κανείς δεν υποστηρίζει ακόμη μια κεντρικά σχεδιασμένη οικονομία χωρίς τουλάχιστον κάποια εξάρτηση από τις δυνάμεις της αγοράς και την ιδιωτική ιδιοκτησία των παραγωγικών περιουσιακών στοιχείων». Ο δημοκρατικός σοσιαλισμός δεν είναι εναλλακτική: είναι είτε «δημοκρατικός φιλελεύθερος καπιταλισμός» της Δύσης ή «αυταρχικός πολιτικός καπιταλισμός» της Ανατολής. Αυτή είναι η μόνη επιλογή στο μενού για την ανθρωπότητα.
Αυτοί που «φιλοδοξούν σε τίποτα λιγότερο από την αντικαπιταλιστική επανάσταση » δεν έχουν καμία πιθανότητα να αποκτήσουν εξουσία. Και δόξα τω Θεώ. Γιατί ένας τέτοιος μετασχηματισμός «θα μπορούσε να εφαρμοστεί μόνο από μια δικτατορία, και μάλιστα μια παγκόσμια δικτατορία. Δεν υπάρχει (ευτυχώς) τέτοιο καθεστώς. Αυτός είναι στην καλύτερη περίπτωση μη ρεαλιστικός ουτοπισμός. Στη χειρότερη περίπτωση, είναι μία ακόμη σε μια μακρά διαδοχή «προοδευτικών» εκκλήσεων για τυραννία». Για τον Wolf, η ιδέα μιας σοσιαλιστικής δημοκρατίας είναι «μια χίμαιρα, μια θέληση από άχυρο». Ένας τέτοιος συνδυασμός οικονομικής και πολιτικής ισχύος θα καταλήξει, αργά ή γρήγορα, όπως η Βενεζουέλα του Ούγκο Τσάβες και του Νικολάς Μαδούρο ή το σοβιετικό κράτος. Ακόμη και στην Κίνα, «η αυθαίρετη κρατική εξουσία καθιστά όλη την ιδιωτική ιδιοκτησία ανασφαλή και έτσι απειλεί την οικονομία της αγοράς» . Βλέπετε, «ο πλήρης σοσιαλισμός είναι εγγενώς αντιδημοκρατικός και αντι-ανταγωνιστικός. Αυτό συμβαίνει επειδή, σε τελευταία ανάλυση, είναι ένα ακόμη σύστημα στο οποίο η πολιτική εξουσία και ο έλεγχος των πολύτιμων πόρων συγχωνεύονται» – σε αντίθεση με τον καπιταλισμό, φυσικά.
Έχοντας αποκλείσει την επανάσταση και τον σοσιαλισμό ως απάντηση στην αποτυχία του φιλελεύθερου δημοκρατικού καπιταλισμού, ο Wolf επιστρέφει χωρίς έκπληξη σε ένα New Deal κεϋνσιανού τύπου. Σε αυτό το «νέο» New Deal, «αυτό που χρειαζόμαστε είναι κοινωνίες που εξυπηρετούν όλους, προσφέροντας ευκαιρίες, ασφάλεια και ευημερία. Αυτό δεν είναι αυτό που έχουν τώρα πολλές δημοκρατίες υψηλού εισοδήματος». Πράγματι! «Αλλά η βασική απαίτηση είναι να είσαι προετοιμασμένος να είσαι αρκετά ριζοσπαστικός ( ! MR), ενώ σκέφτεσαι συστηματικά, αυστηρά και ρεαλιστικά. Αυτό είναι αποσπασματική κοινωνική μηχανική στην πράξη». Εδώ το έχουμε: ριζοσπαστική.. αλλά ρεαλιστική..αποσπασματική… κοινωνική μηχανική.
Τι περιλαμβάνει αυτό; «Πρέπει να καταστήσουμε τις δημοκρατίες μας ισχυρότερες, ενισχύοντας τον αστικό πατριωτισμό, βελτιώνοντας τη διακυβέρνηση, αποκεντρώνοντας την κυβέρνηση και μειώνοντας τον ρόλο του χρήματος στην πολιτική. Πρέπει να κάνουμε την κυβέρνηση πιο υπεύθυνη. Πρέπει να έχουμε μέσα ενημέρωσης που να υποστηρίζουν τη δημοκρατία αντί να την καταστρέφουν. Μόνο με τέτοιες μεταρρυθμίσεις υπάρχει ελπίδα να αποκατασταθεί η ζωηρή ζωή σε αυτό το λεπτό λουλούδι, τον δημοκρατικό καπιταλισμό». Όλα αυτά μου φαίνονται εξίσου ουτοπικά όσο ο Wolf ισχυρίζεται ότι είναι ο δημοκρατικός σοσιαλισμός και σαφώς ανεπαρκή για την αύξηση του ρυθμού επέκτασης της παραγωγικότητας, τη μείωση της ανισότητας και την αύξηση των εισοδημάτων για τους ανθρώπους του κόσμου.
Αν και η φιλελεύθερη δημοκρατία απειλείται από μια σειρά από αυταρχικά κράτη (προφανώς, δεν συμβαίνει το αντίθετο: δηλαδή ο «δημοκρατικός καπιταλισμός» των ΗΠΑ και οι σύμμαχοί τους να απειλούν τα ανθεκτικά «αυταρχικά κράτη»), θα πρέπει να αποφύγουμε τον πόλεμο με κράτη όπως η Κίνα και τη Ρωσία (συγγνώμη για το τελευταίο). «Η σχέση με την Κίνα πρέπει να είναι σχέση συνεργασίας, ανταγωνισμού, συνύπαρξης και αντιπαράθεσης, αλλά όχι, πρέπει να ελπίζουμε, ανοιχτής σύγκρουσης, πόσο μάλλον ένοπλης σύγκρουσης. Αυτό θα ήταν μια καταστροφή». Πες το στους στρατηγούς του δημοκρατικού καπιταλισμού σε Αμερική και Ευρώπη..
Ο Wolf τελειώνει τη μεγάλη του έκθεση με μια δόση απαισιοδοξίας για τις προοπτικές του New Deal του. «Δυστυχώς, καθώς γράφω αυτές τις τελευταίες παραγράφους τον χειμώνα του 2022, βρίσκομαι να αμφιβάλλω αν οι ΗΠΑ θα εξακολουθήσουν να είναι μια λειτουργική δημοκρατία μέχρι το τέλος της δεκαετίας. Εάν η δημοκρατία των ΗΠΑ καταρρεύσει, τι μέλλον μπορεί να έχει η μεγάλη ιδέα της «κυβέρνησης του λαού, από τον λαό, για τον λαό»;» Αυτή η μεγάλη ιδέα έχει ήδη περάσει από καιρό στις ΗΠΑ. Και δεν έχει μέλλον στον καπιταλισμό του 21ου αιώνα.
About Author
