του Κώστα Καλλωνιάτη
Τώρα που ξεκινάει ο κύκλος των συζητήσεων στη Νέα Αριστερά (ΝΑ) για το προγραμματικό της συνέδριο, το βασικό θέμα που φαίνεται να απασχολεί ορισμένους είναι αν θα σπεύσουμε να συνεργαστούμε και, γιατί όχι, να συγχωνευτούμε με το “υγιές κομμάτι” του ΣΥΡΙΖΑ και του ΠΑΣΟΚ. Γιατί οι ιστορικοί δεσμοί υπάρχουν και κυρίως υπάρχει η ανάγκη να ικανοποιηθεί το αίτημα του ελληνικού λαού για την εκδίωξη της κυβέρνησης Μητσοτάκη. Και γιατί η πολυτέλεια του χρόνου δεν υπάρχει.
Με άλλα λόγια, πριν ακόμη προχωρήσει και ολοκληρώσει το πρόγραμμα στρατηγικής της η ΝΑ στο επικείμενο συνέδριο, τίθεται επιτακτικά από ένα τμήμα της το ζήτημα της τακτικής συμμαχιών ή, ακόμη πιο προωθημένα, ο σχηματισμός νέου φορέα. Ελλείψει προγράμματος και άρα κοινής πολιτικής βάσης, πλην φυσικά της επιθυμίας εκδίωξης του Μητσοτάκη, εύλογα ανακύπτει το ερώτημα: Τι θα μπορούσε να προκαλέσει στο πολιτικό τοπίο ένας τέτοιος συνασπισμός ή και συνένωση χωρίς μία νέα πολιτική και προγραμματική πρόταση;
Στην ερώτηση αυτή, η απάντηση – που θα έπρεπε να είναι αυτονόητη αλλά δυστυχώς απουσιάζει η στοιχειώδης πολιτική λογική – είναι πώς οι πολιτικές συμμαχίες δεν αρκεί να είναι «αριθμητικές», αλλά χρειάζονται και πολιτική/προγραμματική βάση. Αν ένα τμήμα της Νέας Αριστεράς συνενωνόταν με ένα τμήμα του ΣΥΡΙΖΑ ή ακόμη και του ΠΑΣΟΚ, χωρίς νέα πολιτική και προγραμματική πρόταση, τα αποτελέσματα στο πολιτικό τοπίο θα έτειναν να είναι τα εξής:
1. Ασάφεια ταυτότητας
• Χωρίς σφυρηλάτηση οργανικών δεσμών με την μισθωτή εργασία πρωτίστως και νέο ταξικό προγραμματικό στίγμα, το σχήμα θα φαινόταν περισσότερο ως «ένωση μηχανισμών» ή ανακατανομή θέσεων, παρά ως γνήσια πολιτική πρόταση.
• Ο κόσμος που ζητά διακριτές λύσεις σε ζητήματα οικονομίας, κοινωνικής δικαιοσύνης ή οικολογίας, είναι σχεδόν βέβαιο πως θα απογοητευθεί.
2. Δυσπιστία εκλογικής βάσης
• Οι ψηφοφόροι θα αντιλαμβάνονταν τη συνένωση ως «κίνηση επιβίωσης» και όχι ως πολιτική ανανέωση. Πολύ περισσότερο που τα πρόσωπα στην ηγεσία παραμένουν σταθερά ίδια και η αυτοκριτική απουσιάζει από τον λόγο τους.
• Αυτό θα μπορούσε να οδηγήσει είτε σε αποχή είτε σε διαρροή προς μικρότερα κόμματα με πιο καθαρή ταυτότητα και πολιτικό πρόγραμμα (π.χ. ΜέΡΑ25, Οικολόγοι, ΚΚΕ).
3. Περιορισμένο εκλογικό όφελος
• Μια τέτοια ένωση δεν θα είχε «προστιθέμενη αξία» και το άθροισμα μπορεί να μην ήταν μεγαλύτερο από τα μέρη του.
• Οι εκλογικές μετακινήσεις σήμερα δεν γίνονται τόσο με όρους «συμμαχιών κορυφής», όσο απαιτούν σαφές πολιτικό μήνυμα και κοινωνικές αναφορές με παρουσία στα κινήματα και τους διεκδικητικούς αγώνες. Δεν υπάρχει άλλος τρόπος να ανακτηθεί η χαμένη αξιοπιστία.
4. Εσωτερικές τριβές
• Η συνύπαρξη τμημάτων διαφορετικής πολιτικής κουλτούρας (ριζοσπαστικής, σοσιαλδημοκρατικής, πασοκογεννούς) χωρίς προγραμματική συμφωνία θα έφερνε γρήγορα εσωτερικές συγκρούσεις για στρατηγική, ηγεσία και κατεύθυνση. Ενώ τυχόν εκλογική αποτυχία (που είναι και το πιθανότερο αποτέλεσμα) θα οδηγούσε το νέο σχήμα σε οριστική διάλυση κι ακόμη μεγαλύτερη ζημιά για την Αριστερά.
5. Κίνδυνος ενίσχυσης αντιπάλων
• Η Νέα Δημοκρατία θα εκμεταλλευόταν τη σύγχυση για να ενισχύσει το αφήγημα περί «κατακερματισμένης, αδύναμης αντιπολίτευσης».
• Άλλα κόμματα της Αριστεράς (κυρίως το ΚΚΕ) θα εμφανίζονταν πιο «συνεπή» και «καθαρά» στους ψηφοφόρους.
Συμπέρασμα
Μια τέτοια συμμαχία ή συνένωση χωρίς νέα πολιτική πρόταση βάζει το κάρο μπροστά από το άλογο και πιθανότατα:
• δεν θα προσθέσει κάτι ουσιαστικό στο πολιτικό σκηνικό,
• θα αυξήσει την καχυποψία των ψηφοφόρων,
• και θα εγκυμονήσει τον κίνδυνο να θεωρηθεί «εργαλειακή» κίνηση που απλώς ανακυκλώνει παλιά υλικά.
Με απλά λόγια: οι συμμαχίες και οι ενώσεις χωρίς συγκεκριμένο πολιτικό περιεχόμενο δύσκολα γίνονται κοινωνικά πειστικές. Τα παραδείγματα αφθονούν από την Ελλάδα και την Ευρώπη, όπου έγιναν συνενώσεις/συμμαχίες χωρίς σαφή νέα προγραμματική πρόταση, και ιδού τι συνέβη:
Ελλάδα
1. ΕΔΗΚ (Ένωση Δημοκρατικού Κέντρου, 1976–1985)
◦ Προέκυψε από συνένωση μικρότερων κεντρώων κομμάτων μετά το 1974, χωρίς ενιαίο πολιτικό όραμα.
◦ Εξαφανίστηκε γρήγορα καθώς οι ψηφοφόροι στράφηκαν σε πιο καθαρά σχήματα (ΠΑΣΟΚ, ΝΔ).
2. ΔΗΜΑΡ (μετά το 2012)
◦ Συνεργάστηκε με ΠΑΣΟΚ και ΝΔ στην κυβέρνηση Σαμαρά, χωρίς σαφή ιδεολογικό προσανατολισμό· φάνηκε σαν «κόμμα γέφυρα» χωρίς ταυτότητα.
◦ Έχασε σχεδόν όλο το εκλογικό της ακροατήριο.
3. ΚΙΝΑΛ (2017)
◦ Δημιουργήθηκε από συνένωση ΠΑΣΟΚ, ΔΗΜΑΡ, Ποταμιού και άλλων μικρών φορέων.
◦ Στην αρχή προσέλκυσε ενδιαφέρον, αλλά χωρίς νέο συνεκτικό αφήγημα, επανήλθε στην κυριαρχία του ΠΑΣΟΚ ως brand.
Ευρώπη
1. Ιταλία – “L’Ulivo” (Η Ελιά, 1995–2007)
◦ Συμμαχία κεντροαριστερών κομμάτων (πρώην χριστιανοδημοκράτες, σοσιαλιστές, κομμουνιστές).
◦ Στην αρχή πέτυχε εκλογικά, αλλά λόγω απουσίας ενιαίου προγράμματος και εσωτερικών αντιφάσεων διαλύθηκε.
2. Ισπανία – Izquierda Unida (IU)
◦ Ένωση διαφόρων αριστερών κομμάτων (κυρίως ΚΚ Ισπανίας) για να σωθεί ο χώρος μετά τον Ψυχρό Πόλεμο.
◦ Όταν δεν ανανέωσε πρόγραμμα, άρχισε να χάνει έδαφος, ώσπου απορροφήθηκε πολιτικά από τους Podemos.
3. Γαλλία – Σοσιαλιστές & Πράσινοι (διάφορες εκλογικές συμμαχίες)
◦ Συχνά ενώθηκαν για να αντιμετωπίσουν τη Δεξιά, αλλά χωρίς κοινό σχέδιο.
◦ Αποτέλεσμα: αποσύνθεση, με τον Μακρόν να καλύπτει το κεντρώο πεδίο και τη ριζοσπαστική Αριστερά (Mélenchon) να κερδίζει την αντισυστημική ψήφο.
Κοινά χαρακτηριστικά αυτών των παραδειγμάτων είναι:
• Ασάφεια ταυτότητας αφού οι πολίτες δεν ήξεραν τι εκπροσωπούσαν.
• Εσωτερικές αντιφάσεις που οδήγησαν σε διαμάχες για κατεύθυνση και στρατηγική.
• Μειωμένη αξιοπιστία καθώς εμφανίζονταν ως «ένωση μηχανισμών» και όχι ως εναλλακτική λύση.
• Μακροχρόνια αποδυνάμωση με συνέπεια τα σχήματα αυτά είτε να διαλυθούν είτε να απορροφηθούν από ισχυρότερους παίκτες.
Συνεπώς, μια πιθανή συνένωση τμημάτων της Νέας Αριστεράς, του ΣΥΡΙΖΑ ή/και του ΠΑΣΟΚ χωρίς νέο πρόγραμμα, κινδυνεύει να επαναλάβει αυτά τα μοτίβα: προσωρινή εντύπωση ισχύος, αλλά χωρίς προοπτική σταθερής πολιτικής επιρροής.
Τι σημαίνει, όμως, μια συνένωση των τριών χωρίς νέο πρόγραμμα στο σημερινό ελληνικό πολιτικό σκηνικό (2025) ;
1. ΣΥΡΙΖΑ
• Βρίσκεται σε φάση αναζήτησης ταυτότητας μετά την κυβερνητική εμπειρία 2015–2019 και τις αλλεπάλληλες ήττες.
• Αν ενωθεί με κομμάτια της Νέας Αριστεράς, χωρίς νέα αφήγηση, θα μοιάζει με «επιστροφή σε ένα παλιό σχήμα που κατέρρευσε».
• Ο κίνδυνος είναι οι ψηφοφόροι που ζητούν καθαρές απαντήσεις (αντι-νεοφιλελευθερισμός, οικολογία, κοινωνικό κράτος) να στραφούν σε ΚΚΕ ή ΜέΡΑ25.
2. ΠΑΣΟΚ
• Έχει μερική άνοδο, αλλά στηρίζεται σε ιστορικό brand και όχι σε φρέσκια πολιτική πρόταση.
• Συνένωση με τμήματα ΣΥΡΙΖΑ/Νέας Αριστεράς χωρίς πρόγραμμα θα φανεί ως άθροισμα μηχανισμών και μάλλον θα μπερδέψει περισσότερο το εκλογικό κοινό του.
• Ο κίνδυνος είναι να χάσει το momentum του «πιο σοβαρού αντιπολιτευτικού πόλου».
3. Νέα Αριστερά
• Δημιουργήθηκε για να εκφράσει το «ριζοσπαστικό κομμάτι» που δεν έβλεπε προοπτική στον ΣΥΡΙΖΑ.
• Αν γυρίσει σε συνεργασία χωρίς νέο πρόγραμμα, κινδυνεύει να χάσει το βασικό της «αφήγημα διαφοροποίησης».
• Και ο κίνδυνος φυσικά είναι να εμφανιστεί σαν παθητικός «δορυφόρος» άλλου κόμματος και όχι αυτόνομη δύναμη με προοπτική ανάπτυξης.
Το σίγουρο είναι πως το πολιτικό σκηνικό θα αλλάξει άρδην αφού:
• Η ΝΔ θα εκμεταλλευτεί την εικόνα σύγχυσης στην αντιπολίτευση για να ενισχύσει το αφήγημα της σταθερότητας.
• Το ΚΚΕ θα κερδίσει από την απογοήτευση αριστερών ψηφοφόρων που βλέπουν «σούπες χωρίς πρόγραμμα».
• Το ΜέΡΑ25 θα μπορούσε να εμφανιστεί ως το «καθαρό ριζοσπαστικό εναλλακτικό», κυρίως αν επιμείνει σε σαφή οικονομική πρόταση.
• Η Αποχή/Αδιαφορία θα ενισχυθεί καθώς ένα μεγάλο κομμάτι της κοινωνίας, κυρίως νέοι, πιθανόν να μείνει εκτός κάλπης αν δεν δει ουσιαστική ανανέωση.
Καταλήγοντας, μία τέτοια συνένωση (ΣΥΡΙΖΑ – Νέα Αριστερά – τμήμα ΠΑΣΟΚ) χωρίς νέο πολιτικό και προγραμματικό αφήγημα και με καθαρά εκλογική/κυβερνητική στόχευση θα συνιστούσε νέο πλήγμα στην κινηματική Αριστερά εξαιτίας της διασποράς νέων κοινοβουλευτικών αυταπατών με τη δημιουργία ενός υποκατάστατου λαϊκομετωπικού σχήματος-μινιατούρα. Συγχρόνως, θα αποτελούσε όμως ταφόπλακα για την Νέα Αριστερά που πλέον θα είχε η ίδια ακυρώσει μαζί με την ριζοσπαστικότητα και τον λόγο ύπαρξής της.
About Author
