Του συνεργάτη μας Michael Roberts 6 Δεκ. 2019
Το περιοδικό New York Times περιέγραψε τον Richard Wolff ως “ίσως τον πιο εξέχοντα μαρξιστή οικονομολόγο της Αμερικής”. Και αυτό μάλλον δεν είναι υπερβολή ως περιγραφή αυτού του ομότιμου καθηγητή Οικονομικών στο Πανεπιστήμιο της Μασαχουσέτης, Amherst και επισκέπτη καθηγητή στο Πανεπιστήμιο New School της Νέας Υόρκης.
Ο Richard Wolff ήταν ένας από τους ελάχιστους μαρξιστές οικονομολόγους με πλήρη θητεία σε αμερικανικό πανεπιστήμιο. Και έχει δούλεψε ακούραστα για να μεταφέρει στους φοιτητές και σε όλους όσους θα τον άκουγαν στις ΗΠΑ την εναλλακτική μαρξιστική εξήγηση της φύσης του αμερικανικού καπιταλισμού και της σημερινής κρίσης του. Ο Wolff έχει γράψει αρκετά σημαντικά οικονομικά βιβλία, μερικές φορές με τον στενό του συνεργάτη, Stephen A. Resnick. Ειδικότερα, το πρόσφατο βιβλίο τους, Contending Economic Theories, neoclassical, Keynesian and Marxian είναι μια πολύ χρήσιμη και σαφής εξήγηση των κύριων κατευθύνσεων της οικονομικής επιστήμης για όσους δεν γνωρίζουν. Η εβδομαδιαία εκπομπή του καθηγητή Wolff, Economic Update with Richard D. Wolff, μεταδίδεται σε περισσότερους από 70 ραδιοφωνικούς σταθμούς σε όλη τη χώρα και είναι διαθέσιμη για μετάδοση από το Free Speech TV.
Τώρα ο Wolff έχει εκδώσει δύο μικρά βιβλία που έχουν σχεδιαστεί για να εξηγήσουν τις ιδέες του μαρξισμού και του σοσιαλισμού με απλό τρόπο: Κατανόηση του μαρξισμού και Κατανόηση του σοσιαλισμού. Το πρώτο αναλύει τον καπιταλισμό. Περνάει μέσα από τις έννοιες του πώς αναπτύσσεται ο ανταγωνισμός μεταξύ των καπιταλιστών (σελ. 51)- πώς η εργατική δύναμη εμπορευματοποιείται (σελ. 41)- και πώς ο καπιταλισμός είναι επιρρεπής σε κρίσεις και αστάθεια (σελ. 60). Κάθε άτομο, λέει, “που παρουσίαζε μια προσωπική αστάθεια συγκρίσιμη με την οικονομική και κοινωνική αστάθεια του καπιταλισμού, θα έπρεπε προ πολλού να αναζητήσει επαγγελματική βοήθεια και να προβεί σε βασικές αλλαγές” (σελ. 61). Αλλά ο καπιταλισμός κουτσαίνει και απειλεί να μας πάρει όλους μαζί του. Μέχρι οι εργαζόμενοι να αποφασίσουν δημοκρατικά τι θα κάνουν για την αντικατάστασή του, έτσι θα συνεχίσει.
Όπως είπε ο Wolff: “Αν θέλετε να καταλάβετε μια οικονομία, όχι μόνο από τη σκοπιά των ανθρώπων που την αγαπούν, αλλά και από τη σκοπιά των ανθρώπων που είναι επικριτικοί και πιστεύουν ότι μπορούμε να τα καταφέρουμε καλύτερα, τότε πρέπει να μελετήσετε τα μαρξικά οικονομικά ως μέρος κάθε σοβαρής προσπάθειας να καταλάβετε τι συμβαίνει. Αν δεν το κάνεις, σημαίνει ότι αποκλείεις τον εαυτό σου από την κριτική παράδοση”.
Ο Wolff επικεντρώνεται στη βασική ανακάλυψη του Μαρξ σχετικά με τον καπιταλισμό, δηλαδή την υπεραξία, που είναι αυτό που οι εργοδότες ιδιοποιούνται πάνω από αυτό που πληρώνουν για μισθούς. Ο Wolff δείχνει ότι οι παραγωγικοί εργαζόμενοι δεν αποζημιώνονται για το πλήρες ποσό και την αξία της εργασίας τους. Και αυτό συνιστά εκμετάλλευση. Οι απαλλοτριωτές αποτελούν ένα ελάχιστο ποσοστό του πληθυσμού και ελέγχουν τι συμβαίνει με αυτή την υπεραξία. Είναι αυτή η σχέση παραγωγής, επιμένει ο Wolff, που ματαίωσε τις δημοκρατικές υποσχέσεις της αμερικανικής, της γαλλικής και άλλων αστικών επαναστάσεων. Και αυτό το σύστημα μειοψηφικής κυριαρχίας πάνω στην ιδιοκτησία των περιουσιακών στοιχείων και της εργατικής δύναμης των ανθρώπων είναι επίσης η αιτία της συγκλονιστικής ανισότητας που πλήττει σήμερα τον κόσμο.
Η αδυναμία στην αφήγηση του Wolff, τουλάχιστον όπως εκφράστηκε στα προηγούμενα βιβλία του, είναι η εξήγηση του γιατί ο καπιταλισμός έχει κρίσεις στις επενδύσεις, την παραγωγή και την απασχόληση που βλάπτουν τις ζωές δισεκατομμυρίων ανθρώπων. Ο Wolff υιοθετεί το κλασικό επιχείρημα της υποκατανάλωσης ότι οι καπιταλιστές πληρώνουν “ανεπαρκείς μισθούς για να μπορέσουν οι εργαζόμενοι να αγοράσουν την αυξανόμενη καπιταλιστική παραγωγή”. Οι τακτικοί αναγνώστες αυτού του ιστολογίου θα γνωρίζουν ότι θεωρώ αυτή τη θεωρία των καπιταλιστικών κρίσεων λανθασμένη. Ο Μαρξ την απέρριψε- δεν στέκει θεωρητικά ως μέρος του νόμου της αξίας ή της κερδοφορίας του Μαρξ- και τα εμπειρικά στοιχεία είναι εναντίον της.
Στο δεύτερο βιβλίο, Κατανοώντας τον σοσιαλισμό, ο Wolff εξετάζει διάφορα σοσιαλιστικά πειράματα στην ιστορία και προτείνει μια νέα πορεία προς τον σοσιαλισμό που βασίζεται στη δημοκρατία στους χώρους εργασίας. Ο σοσιαλισμός επιτρέπει στους πολλούς να ελέγχουν τους καρπούς της εργασίας τους. Και αυτό θα γίνει με δημοκρατικό τρόπο, με τους εργαζόμενους να ψηφίζουν για αυτές τις ανησυχίες, καθώς η δημοκρατία επεκτείνεται πολύ πέρα από την ψήφο για πολιτικούς και ακόμη και τις πρωτοβουλίες ψηφοφορίας, στο χώρο του εργοστασίου, του γραφείου κ.λπ.
Ο Wolff εστιάζει σε αυτόν τον εκδημοκρατισμό του χώρου εργασίας ως τη βάση ενός σοσιαλιστικού μέλλοντος. Ο Wolff τονίζει σωστά ότι η οικονομική βάση του σοσιαλισμού είναι η συλλογική ιδιοκτησία των μέσων παραγωγής. Αλλά φροντίζει να μην υιοθετήσει το μοντέλο κεντρικού σχεδιασμού της αποτυχημένης Σοβιετικής Ένωσης, όπως το βλέπει. Γι’ αυτό θέλει αποκεντρωμένη δημοκρατία μέσω των εργατικών συνεταιρισμών. Γι’ αυτόν, η λύση στις επαναλαμβανόμενες κρίσεις και την αυξανόμενη ανισότητα έγκειται στην “αλλαγή της ταξικής δομής των καπιταλιστικών επιχειρήσεων” και την αντικατάστασή τους με “επιχειρήσεις υπό την καθοδήγηση των εργαζομένων”.
Ο Wolff ενδιαφέρεται, δικαίως, να διορθώσει την άποψη ότι η σοσιαλιστική εναλλακτική στον καπιταλισμό είναι απλώς η δημόσια ιδιοκτησία των μεγάλων επιχειρήσεων και ένα εθνικό σχέδιο. Χωρίς δημοκρατία και εργατικό έλεγχο σε επίπεδο επιχείρησης δεν μπορεί να υπάρξει πραγματική σοσιαλιστική ανάπτυξη. Διαφορετικά, οι κρατικοί αξιωματούχοι απλώς αντικαθιστούν ένα καπιταλιστικό διοικητικό συμβούλιο. Αυτό είναι “ανεπαρκές εννοιολογικά και στρατηγικά”.
Όμως ο Wolff θέλει να συμπεριλάβει και να τονίσει τον ρόλο αυτού που αποκαλεί Αυτοδιαχειριζόμενες Επιχειρήσεις Εργατών (WSDE). Για μένα, αυτό μου φαίνεται να λυγίζει το ραβδί πάρα πολύ προς την αντίθετη κατεύθυνση, όντας κοντά στις ουτοπικές σοσιαλιστικές ιδέες του Φουριέ και του Ρόμπερτ Όουεν. Οι εργατικοί συνεταιρισμοί χωρίς σχεδιασμό σημαίνει ότι οι αγορές θα συνεχίσουν να κυριαρχούν μεταξύ των συνεταιρισμών, ανοίγοντας την πόρτα στις δυνάμεις του νόμου της αξίας, αντί να κατευθύνουν τις παραγωγικές δυνάμεις προς το συμφέρον της κοινωνίας ως σύνολο. To να πετύχουμε τη δημοκρατία στον εργασιακό χώρο είναι ένα σημαντικό ζήτημα, μήπως όμως πηδάμε από το τηγάνι στη φωτιά όταν αφήνουμε την ευρύτερη οικονομία στην εξουσία της αγοράς;
About Author
