13 Νοεμβρίου από τη Φατίμα Μάρτιν
https://www.cadtm.org/The-ECB-acknowledges-the-impact-of-increased-military-expenditure-on-debt
Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) αναγνώρισε τον αντίκτυπο των αυξημένων στρατιωτικών δαπανών των κρατών μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) στο χρέος, τα επιτόκια και τα δημόσια οικονομικά. Μάλιστα, απηχεί σχέδια για ανακατανομή σε αμυντικές δαπάνες κονδυλίων που προορίζονται επί του παρόντος για άλλους σκοπούς.
«Τα επίπεδα χρέους και το κόστος των τόκων αναμένεται να αυξηθούν και θα επιβαρύνουν τα δημόσια οικονομικά πέραν του βραχυπρόθεσμου έως μεσοπρόθεσμου (…) τα επίπεδα του δημόσιου χρέους ενδέχεται να αυξηθούν ξανά, καθώς οι αυξήσεις στις αμυντικές δαπάνες και τα πιθανά περαιτέρω πακέτα τόνωσης της οικονομίας θα χρηματοδοτηθούν σε μεγάλο βαθμό από πρόσθετο χρέος», παραδέχτηκε η ΕΚΤ στην Επισκόπηση Χρηματοοικονομικής Σταθερότητας του Μαΐου 2025. [ 1 ]
Εξήγησε πώς θα συνέβαινε: «Δεδομένης της σχετικά μεγάλης μέσης διάρκειας λήξης του νέου κρατικού χρέους, η αναχρηματοδότηση του λήγοντος χρέους που εκδόθηκε με πολύ χαμηλά επιτόκια πριν από το 2022 υπό τις τρέχουσες συνθήκες της αγοράς, μαζί με την έκδοση που απαιτείται για τη χρηματοδότηση πρόσθετων δαπανών, είναι πιθανό να αυξήσει τις πληρωμές τόκων σε σχέση με το ΑΕΠ για τα επόμενα χρόνια». [ 2 ]
Το σχέδιο ανάκαμψης της Ευρώπης προτείνει «αναδιάθεση τμημάτων του υφιστάμενου προϋπολογισμού της ΕΕ».
Στο τμήμα που είναι αφιερωμένο στο μακροοικονομικό και πιστωτικό περιβάλλον, η ΕΚΤ επιμένει ότι οι αυξήσεις στις αμυντικές δαπάνες θα έχουν σημαντικό αντίκτυπο στους προϋπολογισμούς, απαιτώντας περισσότερο δημοσιονομικό χώρο. Προκειμένου να εφαρμοστεί αυτός ο δημοσιονομικός χώρος, η έκθεση αναφέρει προτάσεις που υπέβαλε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στο Σχέδιο ReArm Europe [ 3 ] : «ενεργοποίηση της ρήτρας εθνικής διαφυγής του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης και εκταμίευση δανείων από νέο κοινό δανεισμό χρησιμοποιώντας το μέσο Security Action for Europe (SAFE)». Επιπλέον, το σχέδιο προτείνει «αναπροσαρμογή τμημάτων του υφιστάμενου προϋπολογισμού της ΕΕ». [ 4 ]
Το Διεθνές Ινστιτούτο Έρευνας για την Ειρήνη της Στοκχόλμης (SIPRI), παρατηρώντας μια άνευ προηγουμένου αύξηση των παγκόσμιων αμυντικών δαπανών το 2024 (θα ανέλθουν σε 2.700 δισεκατομμύρια δολάρια, με την Ευρώπη και τη Μέση Ανατολή να πρωτοστατούν), προειδοποιεί ότι «καθώς οι κυβερνήσεις δίνουν ολοένα και μεγαλύτερη προτεραιότητα στη στρατιωτική ασφάλεια, συχνά εις βάρος άλλων τομέων του προϋπολογισμού, οι οικονομικές και κοινωνικές αντισταθμίσεις θα μπορούσαν να έχουν σημαντικές επιπτώσεις στις κοινωνίες για τα επόμενα χρόνια». [ 5 ]
Όλες οι ευρωπαϊκές χώρες αύξησαν τις στρατιωτικές τους δαπάνες το 2024 εκτός από τη Μάλτα.
Τα στοιχεία που συλλέχθηκαν από το SIPRI δείχνουν ότι «οι στρατιωτικές δαπάνες στην Ευρώπη (συμπεριλαμβανομένης της Ρωσίας) αυξήθηκαν κατά 17% στα 693 δισεκατομμύρια δολάρια και ήταν ο κύριος παράγοντας που συνέβαλε στην παγκόσμια αύξηση το 2024. Με τον πόλεμο στην Ουκρανία να βρίσκεται στο τρίτο έτος του, οι στρατιωτικές δαπάνες συνέχισαν να αυξάνονται σε ολόκληρη την ήπειρο, ωθώντας τις ευρωπαϊκές στρατιωτικές δαπάνες πέρα από το επίπεδο που καταγράφηκε στο τέλος του ψυχρού πολέμου. Όλες οι ευρωπαϊκές χώρες αύξησαν τις στρατιωτικές τους δαπάνες το 2024 εκτός από τη Μάλτα». [ 6 ]
Οι στρατιωτικές δαπάνες συνέχισαν να αυξάνονται σε ολόκληρη την ήπειρο, ωθώντας τις ευρωπαϊκές στρατιωτικές δαπάνες πέρα από το επίπεδο που καταγράφηκε στο τέλος του ψυχρού πολέμου.
Στη Γερμανία, οι στρατιωτικές δαπάνες αυξήθηκαν κατά 28% φτάνοντας τα 88,5 δισεκατομμύρια δολάρια, καθιστώντας την τον μεγαλύτερο δαπανητή στην Κεντρική και Δυτική Ευρώπη (για πρώτη φορά από την επανένωση) και τον τέταρτο μεγαλύτερο στον κόσμο. Οι στρατιωτικές δαπάνες της Πολωνίας αυξήθηκαν κατά 31% στα 38,0 δισεκατομμύρια δολάρια το 2024, αντιπροσωπεύοντας το 4,2% του ΑΕΠ της Πολωνίας. Οι στρατιωτικές δαπάνες της Γαλλίας αυξήθηκαν κατά 6,1% φτάνοντας τα 64,7 δισεκατομμύρια δολάρια, καθιστώντας την τον ένατο μεγαλύτερο δαπανητή. Η Σουηδία αύξησε τις στρατιωτικές της δαπάνες κατά 34% το 2024, στα 12,0 δισεκατομμύρια δολάρια. Ένας ερευνητής του SIPRI σημειώνει ότι «η Ευρώπη έχει εισέλθει σε μια περίοδο υψηλών και αυξανόμενων στρατιωτικών δαπανών που είναι πιθανό να συνεχιστεί στο άμεσο μέλλον». [ 7 ]
Όσον αφορά την Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ), το ίδιο το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο σχολιάζει την ανάγκη ενίσχυσης της ασφάλειας στην ΕΕ. Αυτό συνεπάγεται αύξηση των αμυντικών δαπανών μεταξύ των χωρών της ΕΕ κατά περισσότερο από 30% μεταξύ 2021 και 2024, φτάνοντας περίπου τα 326 δισεκατομμύρια ευρώ, ποσό που αντιστοιχεί στο 1,9% του ΑΕΠ της ΕΕ. «Οι δαπάνες αυξάνονται σταθερά από το 2014, όταν ανέρχονταν σε μόλις 147 δισεκατομμύρια ευρώ». [ 8 ] Τον Μάρτιο του 2025, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εκτίμησε ότι το Σχέδιο ReArm Europe θα μπορούσε να κινητοποιήσει 800 δισεκατομμύρια ευρώ. [ 9 ] Αυτό συνέβη τρεις μήνες πριν από τη σύνοδο κορυφής του ΝΑΤΟ στη Χάγη, κατά την οποία, ανταποκρινόμενα στις πιέσεις του Τραμπ, τα κράτη μέλη δεσμεύτηκαν να αυξάνουν τις αμυντικές τους δαπάνες κάθε χρόνο ώστε να φτάσουν το 5% του ΑΕΠ τους έως το 2035. [ 10 ]
Η αύξηση των δαπανών από μόνη της δεν θα μεταφραστεί απαραίτητα σε σημαντικά μεγαλύτερη στρατιωτική ικανότητα ή ανεξαρτησία από τις ΗΠΑ.
Η έρευνα που διεξήγαγε το SIPRI παρέχει επίσης στοιχεία σχετικά με τις στρατιωτικές δαπάνες των κρατών μελών του ΝΑΤΟ. «Τα ευρωπαϊκά μέλη του ΝΑΤΟ δαπάνησαν συνολικά 454 δισεκατομμύρια δολάρια, που αντιπροσωπεύουν το 30% των συνολικών δαπανών σε ολόκληρη τη συμμαχία».
[ 11 ] Σχολιάζει περαιτέρω ότι «οι ραγδαίες αυξήσεις δαπανών μεταξύ των ευρωπαϊκών μελών του ΝΑΤΟ οφείλονταν κυρίως στη συνεχιζόμενη ρωσική απειλή και στις ανησυχίες για πιθανή αποδέσμευση των ΗΠΑ εντός της συμμαχίας». [ 12 ] Ωστόσο, «η αύξηση των δαπανών από μόνη της δεν θα μεταφραστεί απαραίτητα σε σημαντικά μεγαλύτερη στρατιωτική ικανότητα ή ανεξαρτησία από τις ΗΠΑ. Αυτά είναι πολύ πιο περίπλοκα καθήκοντα». [ 13 ]
Μέρος αυτής της πολυπλοκότητας έγκειται στο γεγονός ότι το αμερικανικό fund BlackRock, ο μεγαλύτερος διαχειριστής περιουσιακών στοιχείων στον κόσμο, είναι ένας από τους κύριους δικαιούχους του επανεξοπλισμού της Ευρώπης. Πράγματι, οι ίδιες αμερικανικές επενδυτικές εταιρείες δραστηριοποιούνται σε μεγάλες στρατιωτικές εταιρείες τόσο της ΕΕ όσο και των ΗΠΑ, κατέχοντας από κοινού μετοχές με τις κυβερνήσεις. [ 14 ]
Ο ΟΟΣΑ ζήτησε από την ΕΕ να μην βασίζεται σε δανεισμό για τη χρηματοδότηση των αμυντικών δαπανών και προειδοποίησε ότι θα ήταν απαραίτητο να μειώσει τις μη αμυντικές δαπάνες ή να αυξήσει τους φόρους.
Εκτός από την ΕΚΤ, πολλά επίσημα όργανα αναγνωρίζουν τον αντίκτυπο της αύξησης των στρατιωτικών δαπανών στα δημόσια οικονομικά. Το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ) προέτρεψε την ΕΕ να αναλύσει τον αντίκτυπο της αύξησης των αμυντικών δαπανών στη βιωσιμότητα του δημόσιου χρέους, λαμβάνοντας υπόψη ένα δύσκολο διεθνές πλαίσιο. Συνέστησε επίσης την υλοποίηση ουσιαστικών μεταρρυθμίσεων. [ 15 ]
Ο ΟΟΣΑ ζήτησε από την ΕΕ να μην βασίζεται στον δανεισμό για τη χρηματοδότηση των αμυντικών δαπανών και προειδοποίησε ότι θα ήταν απαραίτητο να μειωθούν οι μη αμυντικές δαπάνες ή να αυξηθούν οι φόροι, ιδίως σε χώρες με περιορισμένο δημοσιονομικό χώρο. [ 16 ]
Σε εθνικό επίπεδο, η Κριστίνα Ερέρο, πρόεδρος της Ανεξάρτητης Αρχής Δημοσιονομικής Ευθύνης της Ισπανίας (AIReF), δήλωσε σαφώς ότι οι στρατιωτικές δαπάνες λογίζονται ως χρέος και υποχρέωση: σε δημοσιονομικούς όρους, 10 δισεκατομμύρια ευρώ αμυντικών δαπανών σημαίνουν 10 δισεκατομμύρια ευρώ υποχρέωσης και χρέους, ανεξάρτητα από την αναδιάρθρωση που εφαρμόζεται. Σύμφωνα με την Ερέρο, είτε τα έσοδα πρέπει να αυξηθούν είτε οι άλλες δαπάνες πρέπει να μειωθούν. [ 17 ]
Πρέπει να έχουμε κατά νου ότι η πολεμοχαρής πολιτική της Ευρώπης αυξάνει δραματικά το δημόσιο χρέος και συνεπάγεται άμεση επίθεση κατά του κράτους πρόνοιας και των δικαιωμάτων των εργαζομένων. [ 18 ]
Σημειώσεις
[ 1 ] ΕΚΤ (2025). «Επισκόπηση της Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας», σελ. 21-22. https://www.ecb.europa.eu/press/financial-stability-publications/fsr/html/index.en.html
[ 2 ] Στο ίδιο, σελ. 23.
[ 3 ] Αρχικά ονομαζόταν «Σχέδιο ReArm Europe». Βλέπε «Δήλωση Τύπου της Προέδρου von der Leyen σχετικά με το πακέτο άμυνας», Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Βρυξέλλες, 4 Μαρτίου 2025, https://ec.europa.eu/commission/presscorner/api/files/document/print/en/statement_25_673/ S TATEMENT_25_673_EN.pdf , και «Η Επιτροπή παρουσιάζει τη Λευκή Βίβλο για την Ευρωπαϊκή Άμυνα και το Σχέδιο/Ετοιμότητα ReArm Europe 2030», Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Βρυξέλλες, 19 Μαρτίου 2025 , https://ec.europa.eu/commission/presscorner/api/files/document/print/en/ip_25_793/IP_25_793_EN.pdf
[ 4 ] Στο ίδιο. σελ. 22.
[ 5 ] SIPRI (28/4/2025), «Πρωτοφανής αύξηση των παγκόσμιων στρατιωτικών δαπανών» https://www.sipri.org/media/press-release/2025/unprecedented-rise-global-military-expenditure-european-and-middle-east-spending-surges
[ 6 ] Στο ίδιο.
[ 7 ] https://www.edrmagazine.eu/sipri-unprecedented-rise-in-global-military-expenditure-as-european-and-middle-east-spending-surges
[ 8 ] https://www.europarl.europa.eu/topics/en/article/20190612STO54310/defence-how-the-eu-is-boosting-its-security
[ 9 ] Στο ίδιο.
[ 10 ] https://www.nato.int/cps/en/natohq/news_236516.htm
[ 11 ] SIPRI, ό.π.
[ 12 ] Στο ίδιο.
[ 13 ] Στο ίδιο.
[ 14 ] Φάτιμα Μαρτίν (4/4/2025). « Η BlackRock, ο πρώην Αμερικανός εργοδότης του μελλοντικού Γερμανού Καγκελαρίου Μερτς, θα αποκομίσει μεγάλα κέρδη από τον επανεξοπλισμό της Ευρώπης » , CADTM 23433 (στα γαλλικά)
[ 15 ] RTVE.es. (19/06/2025). https://www.rtve.es/noticias/20250619/fmi-bruselas-impacto-gasto-militar-sostenibilidad-deuda-publica/16632465.shtml (στα ισπανικά)
[ 16 ] https://oecdecoscope.blog/2025/06/24/higher-defence-spending-brings-forward-hard-fiscal-policy-choices-and-has-an-uncertain-economic-impact/
[ 17 ] https://www.europapress.es/economia/noticia-airef-afirma-gasto-militar-cabe-presupuestos-habra-subir-ingresos-bajar-gastos-20250624112402.html (στα ισπανικά)
[ 18 ] Βλέπε 23338
About Author
