Μάικλ Ρόμπερτς, 1 Σεπτεμβρίου 2024
Σήμερα διεξάγονται εκλογές σε δύο μεγάλα επαρχιακά κρατίδια (Lander) στην ανατολική Γερμανία Όλες οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι τα ευρωσκεπτικιστικά, αντιμεταναστευτικά, φιλικά προς τη Ρωσία κόμματα τόσο της ακροδεξιάς όσο και της νέας αριστεράς προηγούνται. Τα κόμματα του σημερινού ομοσπονδιακού συνασπισμού των Σοσιαλδημοκρατών, των Πρασίνων και των λεγόμενων Ελεύθερων Δημοκρατών αποδεκατίζονται σε σημείο ανυπαρξίας σε αυτά τα κρατίδια της πρώην Ανατολικής Γερμανίας. Τα τρία ανατολικά κρατίδια μαζί φιλοξενούν περίπου 8,5 εκατομμύρια ανθρώπους, που αποτελούν το 10% του πληθυσμού της Γερμανίας. Αλλά δεν είναι μόνο σε αυτά τα κράτη που το «κέντρο» της γερμανικής πολιτικής καταρρέει. Τα τρία κόμματα στην κυβέρνηση συνασπισμού του καγκελαρίου Scholz είδαν το συνδυασμένο μερίδιο των ψήφων τους να μειώνεται από πάνω από 50% στα τέλη του 2021, σε λιγότερο από το 33% σήμερα.
Σε αυτές τις εκλογές για το Lander, το δεξιό ισλαμοφοβικό κόμμα Alternative for Deutschland (AfD) αναμένεται να συγκεντρώσει πάνω από 30% μερίδιο στη Θουριγγία και τη Σαξονία, με την προοπτική να κερδίσει την εξουσία στην πρώτη. Ο Bjorn Höcke, ο οποίος έχει ήδη καταδικαστεί δύο φορές για χρήση απαγορευμένων ναζιστικών συνθημάτων, είναι ο ηγέτης του AfD στη Θουριγγία. Αλλά και ένα νέο αριστερό κόμμα, με το ομώνυμο όνομα της Sahra Wagenknecht Alliance (BSW), αναμένεται να λάβει έως και 15-20% των ψήφων.
Η Γερμανία αντιμετωπίζει μια έξαρση της μετανάστευσης καθώς ο αριθμός των αιτήσεων ασύλου έφτασε τις 334.000 το 2023. Μια πρόσφατη δημοσκόπηση διαπίστωσε ότι το 56% των Γερμανών δήλωσε ότι φοβάται ότι θα μπορούσε να κατακλυστεί από τη μετανάστευση. Φαίνεται λοιπόν ότι η μετανάστευση και ο ρατσισμός είναι οι οδηγοί της ανόδου του ακροδεξιού AfD. Αλλά η ειρωνεία είναι ότι η ψήφος του AfD βελτιώθηκε κυρίως σε περιοχές της Ανατολικής Γερμανίας όπου η μετανάστευση ήταν σχετικά χαμηλή – είναι ο φόβος και όχι η πραγματικότητα που προκαλεί τέτοιες προκαταλήψεις και αντιδράσεις.
Άλλωστε οι Γερμανοί έχουν συνηθίσει τους μετανάστες. Η Γερμανία είναι ο δεύτερος πιο δημοφιλής προορισμός μετανάστευσης στον κόσμο, μετά τις ΗΠΑ. Πάνω από ένας στους πέντε Γερμανούς έχει τουλάχιστον μερικές ρίζες εκτός της χώρας, ή περίπου 18,6 εκατομμύρια. Αλλά το ζήτημα της μετανάστευσης έγινε τεράστιο ζήτημα στη Γερμανία λόγω της καταστροφής στη Μέση Ανατολή και την Ουκρανία που οδήγησε σε μια μαζική και γρήγορη εισροή προσφύγων, περίπου 2 εκατ. τα τελευταία δύο χρόνια στη Γερμανία. Οι περισσότεροι από αυτούς τους πρόσφυγες τοποθετήθηκαν στα φτωχότερα μέρη της ανατολικής Γερμανίας, που ήταν ήδη υπό την πίεση της φτωχότερης στέγασης, της εκπαίδευσης και των κοινωνικών υπηρεσιών.
Η άλλη ειρωνεία είναι ότι η συναρχηγός του AfD δεν είναι φτωχή λαϊκίστρια, αλλά αντίθετα η Alice Weidel είναι πρώην οικονομολόγος στην Goldman Sachs και χρηματοοικονομική σύμβουλος – μία απόχρωση του «λαϊκιστή» ηγέτη των μεταρρυθμίσεων του Ηνωμένου Βασιλείου, Nigel Farage, ο οποίος είναι χρηματιστής. Αυτοί οι εκπρόσωποι του κεφαλαίου δεν έχουν καμία σχέση με τους ψηφοφόρους της βάσης τους, αλλά προσπαθούν να ανέλθουν στην εξουσία με προκαταλήψεις και ψευδαισθήσεις. Τα φαινόμενα των «λαϊκιστικών» δεξιών εθνικιστικών κομμάτων δεν περιορίζονται στη Γερμανία. Στη Γαλλία υπάρχει το Εθνικό Συλλαλητήριο, στο Ηνωμένο Βασίλειο το κόμμα Reform και στην Ιταλία έχουμε τους Αδελφούς της Ιταλίας στην πραγματικότητα στην εξουσία. Πράγματι, σχεδόν σε όλα τα κράτη της ΕΕ, υπάρχουν κόμματα αντίδρασης που συγκεντρώνουν περίπου το 10-15% των ψήφων, όπως επιβεβαίωσαν οι πρόσφατες εκλογές για τη Συνέλευση της ΕΕ.
Για μένα, όλα αυτά είναι προϊόν της μακροχρόνιας ύφεσης στις μεγάλες καπιταλιστικές οικονομίες από το τέλος της Μεγάλης Ύφεσης του 2008-9, η οποία έπληξε τους φτωχότερους και λιγότερο οργανωμένους της εργατικής τάξης, μαζί με τις μικρές επιχειρήσεις και τους αυτο- απασχολούμενους. Έχουν στραφεί στον «εθνικισμό» για απάντηση, πιστεύοντας ότι τα αίτια του θανάτου τους είναι οι μετανάστες, οι δωρεές σε άλλες χώρες της ΕΕ και οι μεγάλες επιχειρήσεις – με αυτή τη σειρά.
Η κατάσταση έχει επιδεινωθεί περισσότερο στη Γερμανία λόγω των επακόλουθων επιπτώσεων της ύφεσης της πανδημίας και του πολέμου στην Ουκρανία. Η μεγάλη παραγωγική δύναμη της Ευρώπης, η Γερμανία, έχει σταματήσει μετά την πανδημία. Και οι ψήφοι για τα παραδοσιακά κόμματα έχουν βουτήξει μαζί της.
Η κατάρρευση της γερμανικής οικονομίας έχει αποκαλύψει το υποκείμενο ζήτημα μιας αγοράς «διπλής εργασίας» με ένα ολόκληρο στρώμα έκτακτων εργαζομένων μερικής απασχόλησης για τις γερμανικές επιχειρήσεις με πολύ χαμηλούς μισθούς. Περίπου το 25% του γερμανικού εργατικού δυναμικού λαμβάνει τώρα μισθό «χαμηλού εισοδήματος», χρησιμοποιώντας έναν κοινό ορισμό που θεωρεί ως κατώτατο μισθό αυτόν που είναι μικρότερος από τα δύο τρίτα του διάμεσου μισθού, ποσοστό που είναι υψηλότερο από αυτό στις 17 ευρωπαϊκές χώρες, εκτός από τη Λιθουανία. Αυτό το φθηνό εργατικό δυναμικό, συγκεντρωμένο στο ανατολικό τμήμα της Γερμανίας, ανταγωνίζεται άμεσα τον τεράστιο αριθμό προσφύγων που φθάνουν τα τελευταία δύο χρόνια. Έτσι, τόσοι πολλοί ψηφοφόροι της Ανατολικής Γερμανίας πιστεύουν ότι το πρόβλημα είναι η μετανάστευση.
Αλλά κάτω από αυτό είναι η επιδείνωση της γερμανικής οικονομίας, που επηρεάζει ιδιαίτερα την ανατολή. Η Γερμανία είναι το πολυπληθέστερο κράτος της ΕΕ και η οικονομική της δύναμη, αντιπροσωπεύει πάνω από το 20% του ΑΕΠ του μπλοκ. Η μεταποίηση εξακολουθεί να αντιπροσωπεύει το 23% της γερμανικής οικονομίας, σε σύγκριση με 12% στις ΗΠΑ και 10% στο Ηνωμένο Βασίλειο. Και η μεταποίηση απασχολεί το 19% του γερμανικού εργατικού δυναμικού, σε αντίθεση με το 10% στις ΗΠΑ και το 9% στο Ηνωμένο Βασίλειο.
Αλλά αυτή η μεγαλύτερη οικονομία στην Ευρώπη βρίσκεται σε ύφεση. Το πραγματικό ΑΕΠ το δεύτερο τρίμηνο του 2024 μειώθηκε κατά 0,1% σε σύγκριση με το πρώτο τρίμηνο του 2024 και το ίδιο ποσοστό σε σύγκριση με το δεύτερο τρίμηνο του 2023. Πράγματι, το πραγματικό ΑΕΠ της Γερμανίας δεν παρουσίασε αύξηση για πέντε συνεχόμενα τρίμηνα και έχει παραμείνει πραγματικά στάσιμο τα τελευταία τέσσερα χρόνια.
Η γερμανική κυβέρνηση ακολούθησε δουλικά τις πολιτικές της δυτικής συμμαχίας του ΝΑΤΟ και τερμάτισε την εξάρτησή της από τη φθηνή ενέργεια από τη Ρωσία – πράγματι συνέβη ακόμη και με την ανατίναξη του ζωτικού αγωγού φυσικού αερίου Nordstream. Το κόστος ενέργειας έχει εκτοξευθεί για τα γερμανικά νοικοκυριά.
Πράγματι, οι πραγματικοί μισθοί στη Γερμανία εξακολουθούν να είναι κάτω από τα προ πανδημίας επίπεδα, όπως είναι σε πολλές χώρες της ΕΕ.
Αλλά πιο σημαντικό για το γερμανικό κεφάλαιο είναι το αυξανόμενο κόστος ενέργειας για τους κατασκευαστές. Το Γερμανικό Βιομηχανικό και Εμπορικό Επιμελητήριο (DIHK) σχολιάζει: «Οι υψηλές τιμές ενέργειας επηρεάζουν επίσης τις επενδυτικές δραστηριότητες των εταιρειών και συνεπώς την ικανότητά τους να καινοτομούν. Περισσότερο από το ένα τρίτο των βιομηχανικών εταιρειών δηλώνουν ότι είναι σήμερα σε θέση να επενδύσουν λιγότερα σε βασικές λειτουργικές διαδικασίες λόγω των υψηλών τιμών της ενέργειας. Το ένα τέταρτο λέει ότι μπορεί να συμμετάσχει στην προστασία του κλίματος με λιγότερους πόρους και το ένα πέμπτο των βιομηχανικών εταιρειών πρέπει να αναβάλει τις επενδύσεις στην έρευνα και την καινοτομία». «Εκτός από τη σχεδιαζόμενη μετεγκατάσταση της παραγωγής, αυτό αντιπροσωπεύει μια άλλη οξεία απειλή για τη Γερμανία ως βιομηχανική τοποθεσία», προειδοποιεί ο Achim Dercks (DIHK). «Εάν οι ίδιες οι εταιρείες δεν επενδύουν πλέον στις βασικές διαδικασίες τους, αυτό θα ισοδυναμεί με σταδιακή διάλυση».
Το περασμένο καλοκαίρι, το ΔΝΤ υπολόγισε ότι αυτό το αυξανόμενο κόστος θα μείωνε τη δυνητική οικονομική ανάπτυξη της Γερμανίας έως και 1,25% ετησίως, «ανάλογα με το τελικό μέγεθος του σοκ στις τιμές της ενέργειας και το βαθμό στον οποίο η αυξημένη ενεργειακή απόδοση μπορεί να το μετριάσει».
Τα τελευταία τρία χρόνια, η μεταποιητική δραστηριότητα έχει καταρρεύσει.
Επίσης, η αναβίωση της κερδοφορίας για το γερμανικό κεφάλαιο από την αρχή του ευρώ, η μετεγκατάσταση της βιομηχανικής ικανότητας στα ανατολικά της ΕΕ και οι χαμηλοί μισθοί για μεγάλο μέρος του εργατικού δυναμικού έχουν τελειώσει. Η κερδοφορία του γερμανικού κεφαλαίου άρχισε να πέφτει στη Μεγάλη Ύφεση και μέσω της Μακράς Ύφεσης της δεκαετίας του 2010. Αλλά η μεγαλύτερη πτώση σημειώθηκε στην πανδημία και η κερδοφορία βρίσκεται τώρα σε ιστορικό χαμηλό.
Πηγή: EWPT 7.0 series και βάση δεδομένων AMECO
Ακόμη χειρότερα, η μάζα των κερδών άρχισε επίσης να μειώνεται καθώς το αυξανόμενο κόστος παραγωγής (ενέργεια, μεταφορά, εξαρτήματα) κατατρώει τα έσοδα. Και όταν τα συνολικά κέρδη πέσουν, θα ακολουθήσει κατάρρευση των επενδύσεων και ύφεση.
Ο ακαθάριστος σχηματισμός κεφαλαίου (αντιπρόσωπος για επενδύσεις) συρρικνώνεται.
Αυτό με οδηγεί στα επιχειρήματα που προβάλλονται από κεϋνσιανούς οικονομολόγους ότι η κατάρρευση της Γερμανίας οφείλεται στην έλλειψη καταναλωτικής ζήτησης και στην «υπερπαραγωγική ικανότητα». Υποστηρίζεται ότι το μεγάλο εμπορικό πλεόνασμα της Γερμανίας (εξαγωγές έναντι εισαγωγών) δείχνει μια «ανισορροπία» στην οικονομία που θα πρέπει να διορθωθεί με την αύξηση της κατανάλωσης.
Αλλά αυτό είναι ανοησία. Αν δούμε τις συνιστώσες του γερμανικού πραγματικού ΑΕΠ από την έναρξη της ύφεσης της πανδημίας το 2020, μπορούμε να δούμε ότι η ύφεση της Γερμανίας δεν ήταν αποτέλεσμα της πτώσης της κατανάλωσης (αύξηση 1%), αλλά των επενδύσεων. Η πτώση της κερδοφορίας και των κερδών οδήγησε σε πτώση των επενδύσεων (πτώση 7%).
Επίσης η Γερμανία δεν «πλημμυρίζει» τον κόσμο με τις εξαγωγές της. Το εμπορικό πλεόνασμα με τον υπόλοιπο κόσμο είναι σχεδόν αμετάβλητο στα 20 δισ. ευρώ ετησίως όπως και τη δεκαετία του 2010.
Οι εξαγωγές αγαθών είναι λίγο πολύ σταθερές. Είναι οι εισαγωγές που μειώθηκαν μετά την πανδημία καθώς οι Γερμανοί κατασκευαστές μείωσαν την παραγωγή και τη χρήση πρώτων υλών και εξαρτημάτων.
Κατά τη διάρκεια της πανδημίας, οι κρατικές δαπάνες αυξήθηκαν απότομα για να προσπαθήσουν να βελτιώσουν τον αντίκτυπο των απωλειών θέσεων εργασίας και μισθών. Αλλά μόλις τελείωσε, η κυβέρνηση συνασπισμού εφάρμοσε μέτρα δημοσιονομικής λιτότητας, υποτίθεται για να συμβαδίσει με τους περιορισμούς της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και το γερμανικό σύνταγμα που ορίζει ότι το κράτος «μπορεί να ξοδεύει μόνο όσα χρήματα κερδίζει».
Η κυβέρνηση πάγωσε τα σχέδια χρηματοδότησης για το κλίμα και τον εκσυγχρονισμό και έκλεισε μια «τρύπα» 17 δισ. ευρώ στον προϋπολογισμό της με μέτρα λιτότητας. Αυτό περιελάμβανε την κατάργηση της επιδότησης ντίζελ για τα αγροτικά οχήματα που πυροδότησε οργισμένες διαμαρτυρίες των αγροτών. Τρακτέρ εισέβαλαν σε πόλεις και απέκλεισαν αρκετούς κόμβους αυτοκινητοδρόμων. Η αναστάτωση σε εκατομμύρια μετακινούμενους επιδεινώθηκε από την απεργία των μηχανοδηγών σε ένα αποσυντεθειμένο ιδιωτικοποιημένο σιδηροδρομικό σύστημα.
Επιπροσθέτως, ο υπουργός Οικονομικών Κρίστιαν Λίντνερ, ο οποίος είναι ο ηγέτης του μικρού νεοφιλελεύθερου κόμματος της «ελεύθερης αγοράς» FDP, επιμένει στην περικοπή των κοινωνικών δαπανών (ιδιαίτερα στο σφυρί εκείνων στην ανατολική Γερμανία). Ο Λίντνερ θέλει να μειώσει τις κρατικές δαπάνες έως και 50 δισ. ευρώ!
Αυτό που δείχνουν όλα αυτά είναι ότι ακόμη και ο γερμανικός καπιταλισμός, η πιο επιτυχημένη προηγμένη καπιταλιστική οικονομία στην Ευρώπη, δεν μπορεί να ξεφύγει από τις διχαστικές δυνάμεις της Μακράς Ύφεσης. Αλλά δείχνει επίσης ότι η δουλική παρακολούθηση των συμφερόντων του αμερικανικού ιμπεριαλισμού από τη γερμανική κυβέρνηση συνασπισμού στο όνομα της «δυτικής δημοκρατίας» για την Ουκρανία και το Ισραήλ καταστρέφει την ηγεμονία του γερμανικού κεφαλαίου και το βιοτικό επίπεδο των φτωχότερων πολιτών του. Δεν είναι περίεργο που οι φωνές του εθνικισμού και της αντίδρασης κερδίζουν έδαφος.
About Author
