Από υποξαιμία πάσχει η ελληνική οικονομία

Μαρ 8, 2025 – 09:03

—

Μέχρι πρόσφατα ο πρωθυπουργός, Κυριάκος Μητσοτάκης, αναφερόταν στην πολιτική αστάθεια σε Καναδά και Γερμανία για να τονίσει την «αισιόδοξη εξαίρεση» της ελληνικής οικονομίας η οποία, καθότι σε στιβαρά πολιτικά χέρια, αναπτυσσόταν με ρυθμό ταχύτερο του μέσου ευρωπαϊκού, γεγονός που επέτρεπε ένα κλίμα αισιοδοξίας και κάποιες μικροπαροχές σε μισθούς και συντάξεις, που έκανε –σε συνδυασμό με την πολιτική αδυναμία της αντιπολίτευσης να αξιοποιήσει την κυβερνητική φθορά– αρκετούς αναλυτές να θεωρούν πολύ πιθανή μια πρόωρη προσφυγή της ΝΔ σε εκλογές προκειμένου να εξασφαλίσει μια νέα τετραετία.

Ωστόσο, μετά το πρωτοφανές παλιρροϊκό κύμα κοινωνικής διαμαρτυρίας της 28ης Φεβρουαρίου, το παράθυρο ευκαιρίας για πρόωρες εκλογές έχει στενέψει πολύ, κι αυτό που μέχρι πρότινος φάνταζε σαν ατράνταχτο πλεονέκτημα για την κυβέρνηση –η πολιτική σταθερότητα– αποδεικνύεται σκόνη στον άνεμο της απαίτησης για κοινωνική δικαιοσύνη∙ απαίτηση που, αν και ξεκινά από τα Τέμπη και τις υποκλοπές για να καταδείξει την απουσία κράτους δικαίου και την ολιγωρία κρίσιμων θεσμών όπως αυτού της δικαιοσύνης, περιλαμβάνει ωστόσο την απουσία κρατικής προστασίας των πολιτών έναντι της αισχροκέρδειας, του πληθωρισμού και της εργοδοτικής αυθαιρεσίας σε ωράρια και αμοιβές, συνώνυμων μιας κρίσης επιβίωσης για πολλούς.

Συνεπώς, αν ως τώρα η πολιτική σταθερότητα που πρόσφερε η κυβερνητική κυριαρχία εξασφάλιζε μια θετική προοπτική στη λειτουργία της οικονομίας, η όψιμη ανατροπή του πολιτικού σκηνικού χάρις στην κοινωνική αντίδραση φέρνει στην επιφάνεια τις αρνητικές διακρίσεις της χώρας μας σε πολύ κρίσιμα οικονομικά ζητήματα (βλ. κόστος στέγασης, τιμή ενέργειας, απώλεια αγοραστικής δύναμης, υποκειμενική φτώχεια, αδυναμία πρόσβασης σε υπηρεσίες υγείας, κ.ά.) και τις χρόνιες δομικές αδυναμίες ενός μη βιώσιμου παραγωγικού συστήματος, το οποίο έχει επιπλέον να αντιμετωπίσει μία ιδιαίτερα αρνητική ευρωπαϊκή συγκυρία (βλ. https://epohi.gr/articles/pro-ton-pylon-tis-oikonomikis-yfesis-i-eyropi/).

Η πολιτική αστάθεια, λοιπόν, έρχεται να προσβάλλει μια οικονομία στην οποία:

Η μεγέθυνση βασίζεται πρωτίστως στην επέκταση της κατανάλωσης και όχι βέβαια με όρους όγκου όπως έχουν δείξει επανειλημμένως τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ, αλλά λόγω της κατακόρυφης αύξησης των τιμών λόγω του πληθωρισμού, απληστίας και μη (βλ. ενδιάμεση έκθεση 2024 του ΙΝΕ-ΓΣΕΕ).
Η αύξηση της κατανάλωσης συνοδεύεται από αύξηση των εισαγωγών πολύ περισσότερο από τις εξαγωγές, κι όλα αυτά με κρατικές επιδοτήσεις, με συνέπεια την υπερβολική διόγκωση του ελλείμματος τρεχουσών συναλλαγών (βλ. διάγραμμα 1).
Οι λιανικές πωλήσεις σε Ελλάδα και ΕΕ βαίνουν μειούμενες, ένδειξη ότι η αγοραστική δύναμη των καταναλωτών και το βιοτικό επίπεδο των πολιτών γνωρίζει σημαντική πτωτική πίεση (βλ. διάγραμμα 2), οι πωλήσεις αυτοκινήτων έχουν επιβραδυνθεί (μόλις 0,8% αύξηση το 2024), ενώ οι πιστώσεις προς τον ιδιωτικό τομέα, που το 2024 ήταν αυξητικές, στο τελευταίο δίμηνο Δεκεμβρίου/Ιανουαρίου σημείωσαν κάμψη.
Οι ακαθάριστες επενδύσεις παγίου κεφαλαίου, που μεταξύ 9μήνου 2019 και 9μήνου 2023 αυξάνονταν ετησίως κατά 13,5%, στο 9μηνο 2024 αυξήθηκαν μόλις 4,6%, σημειώνοντας σαφή επιβράδυνση (βλ. Διάγραμμα 3), ενώ ως ποσοστό του ΑΕΠ εξακολουθούν να είναι από τις χαμηλότερες στην ΕΕ.
Η σύνθεση των παραγωγικών επενδύσεων το 9μηνο 2024 ήταν κατά 39% κατοικίες και άλλες κατασκευές και κατά 43% μηχανολογικός και μεταφορικός εξοπλισμός μαζί με οπλικά συστήματα. Δηλαδή, χωρίς τα οπλικά συστήματα το τμήμα που αφορά κατοικίες και κατασκευές υπερτερεί των μηχανών και μεταφορών που είναι και οι μόνες επενδύσεις που αυξάνουν την παραγωγικότητα της οικονομίας. Ας μην εκπλήσσει συνεπώς το γεγονός ότι η παραγωγικότητα της οικονομίας είναι η χαμηλότερη στην ΕΕ και δεν αλλάζει το παραγωγικό πρότυπο.
Όταν δε η μεγαλύτερη ποσοστιαία αύξηση εντοπίζεται στις επενδύσεις σε κατοικίες, επόμενο είναι η δημιουργία φούσκας τιμών στην αγορά των ακινήτων να πλήττει τα αδύναμα νοικοκυριά και όσους μένουν στο ενοίκιο, ενώ η περιουσία των κατεχόντων ιδιοκτησία να αυξάνει.
Η διόγκωση των μη παραγωγικών επενδύσεων και η διατήρηση του παλιού ξεπερασμένου παραγωγικού προτύπου (κατοικίες, κατασκευές, τουρισμός) αποτυπώνεται και στον κύκλο εργασιών που για το σύνολο των επιχειρήσεων και των δραστηριοτήτων της οικονομίας το 2024 αυξήθηκε κατά 4,1% σε σχέση με το έτος 2023, έναντι αντίστοιχης αύξησης 15,8% για τις κατασκευαστικές επιχειρήσεις.
Οι εξαγωγές προϊόντων αντιμετωπίζουν επίσης κάμψη συγκριτικά με τα επίπεδα του 2022 (βλ. Διάγραμμα 4) επηρεασμένες από τη σχεδόν μηδενική επέκταση της ευρωπαϊκής οικονομίας αλλά και το έλλειμμα ανταγωνιστικότητας.
Η φτώχεια και οι ανισότητες έχουν λάβει τέτοια έκταση που είναι φανερό πως η όποια οικονομική επέκταση δεν αγγίζει το μεγάλο μέρος της κοινωνίας. Για παράδειγμα, το 68% των Ελλήνων δηλώνει πως νιώθει να είναι φτωχό, ενώ το 47,3% των συμπολιτών μας ζουν σε νοικοκυριά –περίπου ένας στους δύο Έλληνες– που είτε οφείλουν το ενοίκιο είτε τους λογαριασμούς ΔΕΚΟ, όταν ο μέσος όρος στην Ευρώπη είναι αντίστοιχα στο 9,3%.
Το κόστος στέγασης στη χώρα μας όχι μόνο είναι δυσανάλογα υψηλό συγκριτικά με τα εισοδήματα (Στουρνάρας), αλλά έχει και δυσανάλογη επίδραση στην ευημερία των πολιτών διαφορετικής εισοδηματικής κατάστασης. Ενδεικτικά, το 2023, για τα άτομα που ανήκαν στο φτωχότερο εισοδηματικό πεμπτημόριο το ποσοστό υπερβολικής επιβάρυνσης του κόστους στέγασης ανερχόταν στο 85,3% (έναντι 29,9% στην ΕΕ), ενώ για τα πλουσιότερα άτομα (πέμπτο εισοδηματικό πεμπτημόριο) μόλις στο 1,2% (συγκριτικά με 0,7% στην ΕΕ).
Ο πληθωρισμός που από τα μέσα του 2022 υποχώρησε σημαντικά και τον Οκτώβριο-Νοέμβριο 2024 έπεσε στο 2,4% εμφανίζει πάλι τάση ανάκαμψης (2,7% τον Ιανουάριο 2025) εξαιτίας της τιμής του φυσικού αερίου. Προβλέπεται δε να συνεχίσει την ανοδική του πορεία, καθώς αυξάνονται 16% τα δημοτικά τέλη και φόροι το 2025, και από βδομάδα θα επιβληθούν δασμοί 25% από τον Τραμπ στην ΕΕ.
Το μεγάλο ξεσπίτωμα συνεχίζεται. Σχεδόν 20.000 ακίνητα έχουν αλλάξει χέρια μέσω πλειστηριασμών από το 2021 μέχρι σήμερα. Η μηχανή των αόρατων, ηλεκτρονικών πλειστηριασμών δουλεύει ακατάπαυστα υπό την διακυβέρνηση της ΝΔ. Υπολογίζεται πως την τελευταία τετραετία πενταπλασιάστηκαν και οι πλειστηριασμοί που ανακοινώθηκαν, αλλά και αυτοί που ολοκληρώθηκαν με μεταβίβαση των ακινήτων σε νέους ιδιοκτήτες.
Η χρηματοπιστωτική κατάσταση του δημόσιου τομέα βελτιώθηκε χάρις στη θετική επίδραση του πληθωρισμού και τους θετικούς ρυθμούς αύξησης του ΑΕΠ που μείωσαν σημαντικά το δημόσιο έλλειμμα ως ποσοστό στο ΑΕΠ. Όμως, οι μεγάλες εκκρεμότητες στις κύριες και επικουρικές συντάξεις, οι καθυστερήσεις στις επιστροφές φόρων και τα απλήρωτα τιμολόγια προμηθευτών αποκαλύπτουν ένα βαρύ «λογαριασμό» 3,4 δις ευρώ στις οφειλές του Δημοσίου (κυρίως προς νοσοκομεία) το Νοέμβριο 2024, και υπογραμμίζουν τη μη συμμόρφωση της κυβέρνησης στις επανειλημμένες συστάσεις της Κομισιόν για δραστική μείωση των ληξιπρόθεσμων οφειλών. Υποδηλώνουν επίσης ότι, παρά την βελτίωση, η δημοσιονομική κατάσταση παραμένει εύθραυστη.
Τέλος, η μείωση του δημόσιου χρέους σαν ποσοστό του ΑΕΠ κατά 25 ποσοστιαίες μονάδες την περίοδο 2019-24 δεν πρέπει να μας κάνει να εφησυχάζουμε αφού σε απόλυτο μέγεθος αυξήθηκε κατά 29 δις μεταξύ του β’ τριμήνου 2019 και γ’ τριμήνου 2024 (τελευταία διαθέσιμα στοιχεία) και μια αύξηση των επιτοκίων όπως και μια οικονομική ύφεση στην ΕΕ θα το επαναφέρουν ως πρόβλημα στο προσκήνιο.

Όταν, κατά συνέπεια, έχεις μια πολιτικά αποσταθεροποιημένη οικονομία που «αναπτύσσει» ένα παρωχημένο και μη βιώσιμο στο διεθνή ανταγωνισμό παραγωγικό μοντέλο με καπιταλιστικούς όρους και το οποίο επιπλέον δεν αποφέρει καμία «ανάπτυξη» και κανένα όφελος στη μεγάλη πλειονότητα της κοινωνίας παρά μόνο ανισότητες, φτώχεια και αδικίες, τότε βρίσκεσαι στην πολύ δυσάρεστη θέση να στερείσαι το αναγκαίο οξυγόνο για να την τρέξεις παραπέρα. Κοινώς έχεις μία οικονομία που πάσχει από υποξαιμία..

Διάγραμμα 1