του Κ. Καλλωνιάτη
Στην πρόσφατη Συνδιάσκεψη της Νέας Αριστεράς κυκλοφόρησαν 3 κείμενα. Αυτό της Ιδρυτικής Διακήρυξης (ΙΔ) στο οποίο έγιναν μερικές παρεμβάσεις και αλλαγές χωρίς να αλλάξουν τον χαρακτήρα του. Το πιο αριστερό πολιτικό κείμενο του Ευκλείδη Τσακαλώτου με τίτλο “τι είναι και τι θα κάνει η Νέα Αριστερά” και αυτό της πολιτικής απόφασης και συνέγραψε ο Γαβριήλ Σακκελαρίδης. Δεδομένου για το κείμενο της ΙΔ υποβάλαμε “διορθωτικό” κείμενο με ουσιαστικές παρεμβάσεις (προσθήκες και αφαιρέσεις) το οποίο απορρίφθηκε και έχουμε στείλει στην ΕΠΟΧΗ μία κριτική 10 σημείων, θα σταθούμε εδώ σε κάποιες επισημάνσεις επί του κειμένου του σύντροφου Ευκλείδη ο τίτλος του οποίου απηχεί και την ουσία της ΙΔ. Ακολουθούν τα σημεία του κειμένου που επιλέξαμε με τον σχετικό σχολιασμό:
• Η ΝΑ λοιπόν θέλει τη δημιουργία ενός ευρέος μετώπου κοινωνικών δυνάμεων ικανού να αλλάξει τους βασικούς πυλώνες του καταναλωτικού και παραγωγικού μοντέλου και τον τρόπο λειτουργίας του κράτους.
Δεν είναι καθόλου σαφές τι εννοείται με την αναφορά στους βασικούς πυλώνες. Ποιοι είναι αυτοί και ποιο είναι το εναλλακτικό μοντέλο; Διατηρούμε τον καπιταλιστικό τρόπο παραγωγής; Μόνο σίγουρο είναι πως για να έχεις κοινωνικό μέτωπο δυνάμεων αλλαγής είτε στην παραγωγή και στην κατανάλωση, είτε πολύ περισσότερο στον τρόπο λειτουργίας του κράτους – στο οποίο παραδοσιακά η ελληνική τουλάχιστον κοινωνία βρίσκεται απέναντι – χρειάζεσαι μία εξαιρετικά ρηξικέλευθη κοινωνική αυτο-οργάνωση, συμμετοχή και δράση..
• Στην κρίση ενέργειας η ρύθμιση των αγορών και η επιστροφή του δημοσίου είναι η μόνη κοινωνική απάντηση.
Η λογική της ρύθμισης των αγορών – στους αντίποδες της νεοφιλελεύθερης απορρύθμισης των αγορών – είναι η ιστορικά αποτυχημένη λογική της σοσιαλδημοκρατίας. Κατά τον ίδιο τρόπο που ο νεοφιλελευθερισμός δεν έδωσε λύση στην καπιταλιστική οικονομική κρίση, έτσι και οι ρυθμιστικές κρατικές παρεμβάσεις δεν πέτυχαν να εξομαλύνουν την καπιταλιστική αναρχία και ανισορροπία. Μόνο εφήμερες διεξόδους πρόσφεραν παρατείνοντας τον χρονικό ορίζοντα της κρίσης. Από την άλλη, αν δεν συγκεκριμενοποιηθεί η επιστροφή του Δημοσίου (πχ αν η επανακρατικοποίηση των ΔΕΗ/ΔΕΔΔΗΕ και ΕΤΕ θα γίνει με μερική ή πλήρη αποζημίωση των ιδιωτών) κινδυνεύει να χάσει σε σημασία και δυναμική. Για να αποτελέσει, δε, κοινωνική απάντηση πρέπει να εκφραστεί με ενεργητική συμμετοχή και έλεγχο των εργαζομένων εκεί όπου το Δημόσιο θα επιστρέψει.
• Η αντιμετώπιση των ανισοτήτων όλων των ειδών, που δεν προέκυψαν από τον ουρανό, αλλά είναι απόρροια του ίδιου του καπιταλισμού, εξαρτάται από μια ριζική ανακατανομή ισχύος υπέρ του κόσμου της εργασίας.
Αφού οι ανισότητες είναι αποτέλεσμα του καπιταλισμού και της ατομικής ιδιοκτησίας των μέσων παραγωγής από τα οποία οι μισθωτοί εργαζόμενοι είναι αποκλεισμένοι, πως είναι δυνατόν η αντιμετώπισή τους να εξαρτάται απλά από μία ριζική ανακατανομή (εισοδηματικής) ισχύος υπέρ της εργασίας; Με αυξήσεις μισθών και φόρων μπορείς να μειώσεις κάπως τις ανισότητες στο εισόδημα, όμως ούτε την πηγή των ανισοτήτων αντιμετωπίζεις, ούτε τις μεγάλες ανισότητες στον πλούτο δεν τις αγγίζεις αν δεν αλλάξεις τις σχέσεις παραγωγής.
• Στην πολιτική υπάρχουν επιλογές. Είναι επιλογή να αφήνεις την εξέλιξη της τεχνολογίας στις εταιρίες Big Tech που προωθούν τεχνολογίες αυτοματισμού, την αντικατάσταση των εργαζομένων δηλαδή, ή την παρακολούθηση των εργαζομένων – δεν υπάρχει κάτι νομοτελειακό στην εξέλιξη της τεχνολογίας.
Αν δεν υπάρχει κάτι νομοτελειακό στην εξέλιξη της τεχνολογίας, αυτό σημαίνει πως μπορούμε να την χρησιμοποιήσουμε όπως θέλουμε και θεωρούμε καλύτερα. Πρόκειται για μία εργαλειακή αντίληψη της τεχνολογίας, η οποία όμως παραβλέπει το γεγονός πως είναι οι εκμεταλλευτικές σχέσεις παραγωγής και οι νόμοι της αγοράς και του κέρδους που καθορίζουν την εξέλιξη της τεχνολογίας σε συνθήκες καπιταλισμού. Και δεν είναι καθόλου τυχαίο που, ιδιαίτερα σε συνθήκες κρίσης, είναι κυρίως με βάση το στρατιωτικοβιομηχανικό σύμπλεγμα που αναπτύσσεται η τεχνολογία και για σκοπούς επιβλαβείς για την κοινωνία. Είναι αφελές να πιστεύουμε πως οι εταιρίες Big Tech, Big Oil, Big Pharma κ.α. δεν είναι σε αγαστή συνεργασία με το Κράτος και συνεπώς θα μπορούσαμε να μην “αφήσουμε” την εξέλιξη της τεχνολογίας στα χέρια τους μέσω της ανάκτησης του ελέγχου του μηχανισμού του Κράτους (εργαλειακή αντίληψη για το Κράτος).
• Επιλογή της Νέας Αριστεράς είναι το αναπτυξιακό κράτος με αναβάθμιση των δεξιοτήτων των δημοσίων υπαλλήλων για να μπορούν να συντονίσουν τον ιδιωτικό, το δημόσιο, και τον κοινωνικό τομέα.
Υπάρχει δηλαδή αναπτυξιακό (παρεμβατικό, κεϋνσιανό) και μη αναπτυξιακό κράτος με την Αριστερά να επιλέγει το πρώτο; Ποια η διαφορά του από το υφιστάμενο κράτος αν ο ρόλος του είναι απλά να συντονίζει τους 3 τομείς; Ωστόσο, είτε το κράτος αφήνει ελεύθερες τις αγορές από κανονισμούς και περιορισμούς, είτε παρεμβαίνει σε αυτές όταν αυτές βρίσκονται σε κρίση, αναπτυξιακά λειτουργεί για την κεφαλαιακή συσσώρευση. Ξεχάστηκαν κιόλας τα διδάγματα της περιόδου διακυβέρνησης για το κράτος; Στα συμπεράσματα του Απολογισμού γράφαμε: “Κεντρικό και ουσιώδες πρόβλημα για το μέλλον είναι το ζήτημα του κράτους. Το πρόβλημα δεν είναι διαχειριστικό. Αναλάβαμε με λειψή θεωρητική κατανόηση του νεοελληνικού κράτους και με αντιλήψεις από κατάληψη του εξ εφόδου έως του ότι είναι αμερόληπτο κι ότι αποτελείται από ουδέτερους διοικητικούς μηχανισμούς που θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει εργαλειακά μία αριστερή κυβέρνηση. Αντιλήψεις που εμπόδισαν την ανάπτυξη μιας μετασχηματιστικής πολιτικής με συνέπεια να περιοριστούμε σε άμεσες και αποσπασματικές διευθετήσεις.” (σημείο 14) Και συνεχίζαμε: “Το κράτος δεν είναι ουδέτερο, ούτε συνιστά μηχανισμό απαλλαγμένο από αξιακές και ιδεολογικά φορτισμένες τοποθετήσεις. Έχει αδράνειες, μονομέρειες αλλά και ρωγμές, περικλείει ζωογόνες δυνάμεις που είναι στο ψυγείο και προσφέρει δυνατότητες για εναλλακτικές προσεγγίσεις αρκεί ο φορέας της εναλλακτικής προσέγγισης να μπορεί να τις αξιοποιήσει. Μεγάλο ζητούμενο για μελλοντική αριστερή κυβέρνηση το τι πρέπει να γίνει με τους θεσμούς του βαθέως κράτους (σώματα ασφαλείας και δικαιοσύνη).” (σημείο 15)
• Επιλογή της Νέας Αριστεράς είναι τα δημόσια πανεπιστήμια. Επιλογή της Νέας Αριστεράς είναι η στήριξη της συνεταιριστικής, κοινωνικής, αλληλέγγυας οικονομίας που μπορεί να προσφέρει πολλά σε μια πιο ήπια και πράσινη ανάπτυξη, αμβλύνοντας συγχρόνως τις ανισότητες.
Υποστηρίζεται δηλαδή πως με την συνεταιριστική και Κοινωνικά Αλληλέγγυα Οικονομία (ΚΑΛΟ) θα έχουμε μία πιο ήπια και πράσινη ανάπτυξη μειώνοντας έτσι και τις ανισότητες. Που και πότε συνέβη αυτό σε χώρες (πχ Γαλλία) όπου η συνεταιριστική και ΚΑΛΟ αναπτύχθηκαν σημαντικά ;
• Ένα ανανεωμένο εργατικό κίνημα μπορεί να στηρίξει ένα παραγωγικό μοντέλο που θα στηρίζεται σε καλούς μισθούς.
Το εργατικό κίνημα προορίζεται συνεπώς να στηρίξει ένα παραγωγικό μοντέλο που απλά θα προσφέρει καλούς μισθούς. Όμως ένα παραγωγικό μοντέλο καλύτερων μισθών ισοδυναμεί με ένα μοντέλο αποδοτικότερης εκμετάλλευσης της μισθωτής εργασίας. Πως δομείς κίνημα εργατικό σε τέτοια βάση ή αλλιώς γιατί να στηρίξεις ένα σύστημα που σε εκμεταλλεύεται καλύτερα ;
• Προχωράμε με ένα κόμμα που θα παράγει πολιτική για την αλλαγή του καταναλωτικού και παραγωγικού μοντέλου, για τον σοσιαλισμό με ελευθερία και δημοκρατία. Για τον σοσιαλισμό όπως τον οραματιζόμαστε.
Αν καταλαβαίνω σωστά η αλλαγή του παραγωγικού και καταναλωτικού μοντέλου είναι ο σοσιαλισμός που οραματιζόμαστε. Από πότε όμως η αλλαγή παραγωγικού και καταναλωτικού μοντέλου, ενός ιστορικά επαναλαμβανόμενου φαινόμενου εντός του καπιταλισμού (στην ακολουθία των βιομηχανικών επαναστάσεων), συσσωματώνει το σοσιαλιστικό όραμα της Αριστεράς;
Και μία γενική παρατήρηση: κάνει εντύπωση πως ενώ σαν Αριστερά δεν έχουμε λύσει το ζήτημα του αν η αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής μπορεί να συνάδει με ανάπτυξη οικονομική, στην Ιδρυτική Διακήρυξη μιλάμε για νέο παραγωγικό μοντέλο και αναπτυξιακό κράτος σαφέστατα τασσόμενοι υπέρ της δυνατότητας μιας έστω ρυθμισμένης καπιταλιστικής ανάπτυξης με κάποια αντίβαρα (συνεταιριστική οικονομία, ενεργειακές κοινότητες και ΚΑΛΟ).
About Author
